8η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ (1958): απόφαση για διάλυση των παράνομων κομματικών οργανώσεων στην Ελλάδα!

Η 8η Ολομέλεια της Κεντρικής Επιτροπής τον ΚΚΕ πραγματοποιήθηκε στις 5-8  Γενάρη 1958 στην Τσεχοσλοβακία. Η βασική της απόφαση, η οποία και δεν δημοσιεύτηκε, ήταν η διάλυση των παράνομων κομματικών οργανώσεων στην Ελλάδα και η ένταξη όλων των μελών του ΚΚΕ στην αποκλειστικά στην ΕΔΑ πλέον. Ήταν μια απόφαση που ουσιαστικά είχε προαναγγείλει το ΚΚΣΕ με σχετικό σημείωμά του.

Στην 8^η Ολομέλεια πήραν μέρος από τα τακτικά μέλη οι: Τακτικά: 1) Απ. Γκρόζος, 2) Μ. Παρτσαλίδης, 3) Κ. Κολιγιάννης, 4) Μ. Βαφειάδης, 5) Κ. Θέος, 6) Λ. Στρίγκος, 7) Π. Ρούσος, 8) Ν. Ακριτίδης, 9) Μ. Βατουσιανός, 10) Φ. Βέττας, 11) Β. Ζάχος, 12) Ζ. Ζωγράφος, 13) Γ. Ιωαννίδης, 14) Π. Μαυρομμάτης, 15) Παν. Υφαντής, 16) Αλέγρα Φελούς και από τα αναπληρωματικά οι: 1) Παντ. Βαϊνάς, 2) Παν. Δημητρίου, 3) Δ. Ζυγούρας (Παλαιολόγου), 4) Θ. Καρτσούνης, 5) Θ. Μακρίδης, 6) Δ. Παπαγεωργίου (Βελισσάρης), 7) Βαγ. Παπαδόπουλος (Φωκάς), 8) Λ. Τζεφρώνης, 9) Μ. Τσάντης. Από την Κεντρική Επιτροπή Ελέγχου: 1) Πολ. Δανιηλίδης, 2) Ηλ. Καρράς, 3) Μ. Πορφυρογένης, 4) Μ. Σινάκος. Απουσίασε ο Γ. Τρικαλινός λόγω ασθένειας. Τις εργασίες παρακολούθησαν οι Σόουτσεκ και Μόραβιτς από την ΚΕ του Κομμουνιστικού Κόμματος Τσεχοσλοβακίας και η Γκιζέλα Βας από την ΚΕ του Εργατικού Κόμματος της Ρουμανίας.

Η 8η Ολομέλεια της ΚΕ συζήτησε την: 1) την 40ή επέτειος της Μεγάλης Οκτωβριανής Σοσιαλιστικής Επανάστασης και η Σύσκεψη των κομμουνιστικών και εργατικών κομμάτων με εισηγητή τον Κ. Κολιγιάννη, 2) την κατάσταση στην Ελλάδα και τα καθήκοντα τον ΚΚΕ με εισηγητή τον Μ. Παρτσαλίδη, 3) την «πάλη κατά του αναθεωρητισμού και του σεχταρισμού» με εισηγητή τον Απ. Γκρόζο, 4) το 8ο Συνέδριο του ΚΚΕ με εισηγητής τον Λ. Στρίγκο, η σύγκλιση του οποίου αποφασίστηκε για το 1958, για να γίνει τελικά το 1961 και 5) οργανωτικά ζητήματα.

Η Ολομέλεια ενέκρινε την έκθεση δράσης της αντιπροσωπείας του ΚΚΕ στη σύσκεψη των 64 κομμουνιστικών και εργατικών κομμάτων, ενώ το κεντρικό θέμα ήταν η μια πολύ σημαντική απόφαση για την αναδιοργάνωση της κομματικής δουλειάς στην Ελλάδα. Συγκεκριμένα αποφασίστηκε το πέρασμα όλων των μελών του ΚΚΕ στην ΕΔΑ και με βάση αυτήν την απόφαση η ηγεσία του ΚΚΕ διέλυσε τις παράνομες κομματικές οργανώσεις στην Ελλάδα. Στην κατεύθυνση που χάραξε η 6η Ολομέλεια του 1956, η απόφαση αυτή σηματοδοτούσε την εγκατάλειψη μιας βασικής πλευράς της πολιτικής Ζαχαριάδη όπως είχε αποτυπωθεί το 1949 στην μπροσούρα «Καινούργια κατάσταση, καινούργια καθήκοντα» , αμέσως μετά την ήττα του ΔΣΕ στον Εμφύλιο Πόλεμο, τα κομματικά σώματα που ακολούθησαν και κυρίως την 3^η Συνδιάσκεψη του ΚΚΕ. Αν και η υποχώρηση αυτή και ο προσανατολισμός στον κοινοβουλευτισμό, όπως αποτυπώθηκε και στις αποφάσεις της Α’ Συνδιάσκεψης της ΕΔΑ δύο χρόνια πριν, φαίνεται σαν μια τακτική που επιβάλλεται από τις μετεμφυλιακές συνθήκες, υπάρχει η διάσταση των στρατηγικών επιλογών που συνδέονται και με τον αναπροσανατολισμό που έφερε το 20^ο συνέδριο του ΚΚΣΕ και τα συνθήματα για «ειρηνική συνύπαρξη», μαζί με την υποβάθμιση των επαναστατικών διακηρύξεων. Εξάλλου η υιοθέτηση του προσανατολισμού της σύσκεψης των 64 κομμουνιστικών και εργατικών κομμάτων υπό την αιγίδα του ΚΚΣΕ έχει και αυτή την πλευρά.

Για τα οργανωτικά ζητήματα η 8η Ολομέλεια πήρε ειδική απόφαση με την οποία καθαιρέθηκε από το ΠΓ ο Μάρκος Βαφειάδης σαν καθοδηγητής «φραξιονιστικής ομάδας με αναθεωρητικό-μηδενιστικό-σεχταριστικό χαρακτήρα…». Επίσης εγκρίθηκε η πρόταση του ΠΓ να μην κληθεί στην Ολομέλεια ο Σταύρος Κασιμάτης με αφορμή αρνητικές εκθέσεις για την δουλειά του στην παρανομία στην Ελλάδα, οι οποίες αφορούσαν ελλείματα στη διαχείριση χρημάτων και «αμφιβολίες» για την στάση του. Ο Κασιμάτης αποκαταστάθηκε οριστικά από την 11^η Ολομέλεια το 1967.

Παραπέρα αποφασίστηκε να περάσουν σε τακτικά τα αναπληρωματικά μέλη της ΚΕ: 1) Πέτρος Αντωνιάδης, 2) Δημήτρης Βασιλείου, 3) Θωμάς Γεωργιάδης (ψευδώνυμα γιατί δρούσαν στην παρανομία στην Ελλάδα), 4) Λεωνίδας Τζεφρώνης, 5) Παναγιώτης Δημητρίου, 6)       Θανάσης Καρτσούνης, 7) Δημήτρης Παπαγεωργίου (Βελισσάρης).

Τέλος η Ολομέλεια απηύθυνε χαιρετιστήρια προς τους φυλακισμένους αγωνιστές και προς κυπριακό λαό.

Η Ανακοίνωση του Προεδρείου που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Νέος Κόσμος (τεύχος 2, Φλεβάρης 1958) αναφέρει σχετικά:

Ανακοίνωση του Προεδρείου

Μέσα στο Γενάρη του 1958 συνήλθε η 8η Ολομέλεια της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ. Στην Ολομέλεια, εκτός από τα τακτικά και αναπληρωματικά μέλη της ΚΕ, πήραν μέρος και τα μέλη της Κεντρικής Επιτροπής Ελέγχου. Η 8η Ολομέλεια ασχολήθηκε με τ’ ακόλουθα θέματα:

1)         Τα 40χρονα της Μεγάλης Οκτωβριανής Σοσιαλιστικής Επανάστασης και οι συσκέψεις των κομμουνιστικών και εργατικών κομμάτων που έγιναν στη Μόσχα. Εισηγητής ο σ. Κ. Κολιγιάννης.

2)         Η κατάσταση στην Ελλάδα και τα καθήκοντα του ΚΚΕ. Εισηγητής ο σ. Μ. Παρτσαλίδης.

3)         Η πάλη κατά του αναθεωρητισμού και σεχταρισμού και η περιφρούρηση της ενότητας του Κόμματος. Εισηγητής ο σ. Απ. Γκρόζος.

Η 8η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ, εκφράζοντας την απόλυτη συμφωνία της με τη Διακήρυξη και το Μανιφέστο της Ειρήνης, θεωρεί τα ιστορικά αυτά ντοκουμέντα μεγάλη συμβολή στην ανάπτυξη του μαρξισμού-λενινισμού στις σημερινές συνθήκες και ανεκτίμητης σημασίας όπλο στα χέρια των κομμουνιστών στην πάλη τους για την Ειρήνη, τη Δημοκρατία, το Σοσιαλισμό.

Η Ολομέλεια με ικανοποίηση διαπίστωσε την ακατάλυτη ενότητα και την παραπέρα συσπείρωση του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος με κέντρο, το ΚΚΣΕ, και διατράνωσε για άλλη μια φορά την προσήλωση του ΚΚΕ στην αρχή του προλεταριακού διεθνισμού.

Η Ολομέλεια ενέκρινε την έκθεση δράσης της αντιπροσωπείας του ΚΚΕ στη σύσκεψη των 64 κομμουνιστικών και εργατικών κομμάτων.

Η 8η Ολομέλεια διαπίστωσε πως σαν συνέπεια της πολιτικής της υποτέλειας που εφαρμόζει η κυβέρνηση Καραμανλή, της προσκόλλησής της στο δόγμα Ντάλες-Αϊζενχάουερ και της συγκατάθεσής της για εγκατάσταση αμερικάνικων βάσεων ατομικού και πυραυλικού πολέμου στην πατρίδα μας, δημιουργούνται κίνδυνοι που απειλούν την ίδια την υπόσταση της Ελλάδας. Η Ολομέλεια καθόρισε πως κεντρικό καθήκον του Κόμματος είναι η πάλη για την αποτροπή αυτών των κινδύνων, η πάλη για την ειρήνη.

Ο χρόνος που πέρασε ήταν χρόνος προόδου, παραπέρα συσπείρωσης και πάλης των πατριωτών, χρόνος μεγαλύτερης ανόδου του λαϊκού κινήματος για την ειρήνη, την επιβίωση, τον εκδημοκρατισμό. Ιδιαίτερα τον τελευταίο καιρό δυνάμωσε το κίνημα για τη ματαίωση της εγκατάστασης ατομικών βάσεων και βάσεων εκτόξευσης πυραύλων. Μπροστά στο ογκούμενο αυτό κίνημα, η κυβέρνηση της υποτέλειας καταφεύγει και πάλι στις γνωστές μέθοδες των προκλήσεων και των διωγμών που έχουν σκοπό να αποτρέψουν την προσοχή του λαού από το αγωνιώδες πρόβλημα των ατομικών βάσεων, να ανακόψουν το ογκούμενο λαϊκό κίνημα και να αναχαιτίσουν το λαϊκό ρεύμα για τη συσπείρωση των πατριωτικών δυνάμεων, που συνεπής σημαιοφόρος τους είναι η Αριστερά.

Η 8η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ χαιρέτισε τη στάση των κομμάτων, οργανώσεων και προσωπικοτήτων, που τάχθηκαν ενάντια στην εγκατάσταση ατομικών και πυραυλικών βάσεων. Ταυτόχρονα, η Ολομέλεια σημείωσε ότι το κόμμα των Φιλελευθέρων, σε αντίθεση με το εθνικό συμφέρον και τη θέληση των ίδιων των οπαδών και στελεχών του, ευθυγραμμίστηκε ουσιαστικά με την κυβέρνηση Καραμανλή στο κρίσιμο αυτό πρόβλημα, και τόνισε την ανάγκη της στενής συνεργασίας με όλες τις δυνάμεις, με όλα τα κόμματα, προσωπικότητες, που συναισθάνονται τον κίνδυνο αυτόν που απειλεί τη χώρα μας και συμφωνούν να συνεργαστούν για την αποτροπή του.

Η 8η Ολομέλεια της ΚΕ διαπίστωσε πως οι επιτυχίες του λαϊκού κινήματος έχουν άμεση σχέση με την αλλαγή που έφεραν οι αποφάσεις της 6ης και 7ης Ολομέλειας με την καταπολέμηση του δογματισμού-σεχταρισμού. Ταυτόχρονα, η Ολομέλεια διαπίστωσε πως στην πορεία της διόρθωσης των λαθών του παρελθόντος αναπτύχθηκαν μέσα στο Κόμμα τάσεις αναθεωρητισμού, που υποτιμούν τις δυνατότητες αποτελεσματικής αντιιμπεριαλιστικής πάλης, αρνούνται τον ηγετικό ρόλο του ΚΚΕ και της εργατικής τάξης, αναθεωρούν τις βασικές αρχές του λενινιστικού κόμματος και που συνοδεύονται με φραξιονιστική υπονόμευση της ενότητας του Κόμματος.

Η Ολομέλεια θεωρεί βασικό καθήκον του Κόμματος την καταπολέμηση και υπερνίκηση του αναθεωρητισμού, που αποτελεί σήμερα τον κύριο κίνδυνο, χωρίς να χαλαρωθεί ούτε μια στιγμή η πάλη κατά των υπολειμμάτων του δογματισμού-σεχταρισμού, που εξακολουθούν να είναι ακόμα σοβαρό εμπόδιο στη δουλειά μας. Σχετικά με το ζήτημα αυτό η Ολομέλεια πήρε ορισμένα οργανωτικά μέτρα, με σκοπό το σταμάτημα της φραξιονιστικής δουλειάς και την περιφρούρηση της ενότητας του Κόμματος.

Η 8η Ολομέλεια συζήτησε με πνεύμα κομματικής κριτικής και αυτοκριτικής τις ελλείψεις που παρουσιάζει η δουλειά της ΚΕ και όλου του Κόμματος και καθόρισε τα καθήκοντά του.

Στη γενική συζήτηση των θεμάτων της 8ης Ολομέλειας πήραν μέρος όλοι οι σύντροφοι που μετείχαν σ’ αυτήν. Η 8η Ολομέλεια ενέκρινε τις εισηγήσεις του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ.

Η Ολομέλεια ψήφισε χαιρετιστήριο προς τον αγωνιζόμενο λαό της Κύπρου και προς τους φυλακισμένους και εξόριστους αγωνιστές του λαού.

Γενάρης 1958

Το Προεδρείο της 8ης Ολομέλειας της ΚΕ του ΚΚΕ

Διαβάστε αναλυτικά τις αποφάσεις της 8^ης Ολομέλειας όπως δημοσιεύτηκαν στην σχετική έκδοση «Η 8η Ολομέλεια της ΚΕ τον ΚΚΕ» ( Εκδόσεις της ΚΕ του ΚΚΕ, Γενάρης 1958):

Το ΚΚΣΕ για τον τρόπο λύσης του προβλήματος τής οργάνωσης των δυνάμεων του ΚΚΕ στο εσωτερικό τής χώρας (1958)

Το ΠΓ του ΚΚΕ ενόψει και της 8ης Ολομέλεια του 1958 που θα συζητούσε το οργανωτικό θέμα, απευθύνθηκε στο ΚΚΣΕ ζητώντας τη συμβολή του. Σε σημείωμα της ΚΕ του ΚΚΣΕ για το ζήτημα τονίζεται ότι είναι προτιμότερο να ενταχθούν οι κομμουνιστές στην ΕΔΑ, εφόσον αυτή μπορεί να υιοθετήσει στο επικείμενο συνέδριό της ένα πρόγραμμα κοντά στην Προγραμματική Διακήρυξη του ΚΚΕ, η οποία έτσι και αλλιώς προτάσσει τη «δημοκρατική αλλαγή» σαν στόχο. Την αντικατάσταση δηλαδή της δεξιάς κυβέρνησης της ΕΡΕ από μια νέα που θα κρατούσε ουδέτερη στάση στον Ψυχρό Πόλεμο και θα στηριζόταν από τις δυνάμεις του Κέντρου -σαν έκφραση της εθνικής αστικής τάξης- και την ΕΔΑ. Το ΚΚΣΕ έδωσε έτσι το πράσινο φως για την διάλυση των κομματικών οργανώσεων στην Ελλάδα και την προσχώρηση των κομμουνιστών στην ΕΔΑ. Τα κομματικά μέλη στην πολιτική προσφυγιά είχαν περάσει ήδη στα κόμματα εξουσίας των χωρών υποδοχής ήδη από την 3η συνδιάσκεψη του ΚΚΕ (1950). Παράλληλα το ΚΚΣΕ συμφωνούσε με τη συγκρότηση ενός στενού κομματικού κέντρου για την επικοινωνία με τα στελέχη της ΕΔΑ που ήταν κομμουνιστές. Αυτό δηλαδή που θα μορφοποιηθεί σαν Γραφείο Εσωτερικού της ΚΕ του ΚΚΕ.

Διαβάστε το Σημείωμα της ΚΕ του ΚΚΣΕ για τον τρόπο λύσης του προβλήματος τής οργάνωσης των δυνάμεων του ΚΚΕ στο εσωτερικό τής χώρας (απόσπασμα) που περιλαμβάνεται στον πρώτο τόμο από τη «Η διάσπαση του ΚΚΕ, μέσα από τα κείμενα της περιόδου 1950-1975» που επιμελήθηκε ο Πάνος Δημητρίου (Θεμέλιο, 1978)

ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΤΗΣ ΚΕ ΤΟΥ ΚΚΣΕ

Για τον τρόπο λύσης του προβλήματος τής οργάνωσης των δυνάμεων του ΚΚΕ στο εσωτερικό τής χώρας (1958)

…Η σκοπιμότητα της δημιουργίας μέσα στους κόλπους της ΕΔΑ νόμιμου κομμουνιστικού κόμματος των εργαζομένων δημιουργεί αμφιβολίες για τους εξής λόγους:

Το πρόγραμμα των άμεσων αιτημάτων του ΚΚΕ, που επεξεργάστηκε το ΚΚΕ στην 7η ολομέλεια, δημοσιεύτηκε στο όργανο της ΕΔΑ, στην Εφημερίδα «Αυγή» και κυκλοφορεί νόμιμα στην Ελλάδα. Αυτό το πρόγραμμα με ορισμένες αλλαγές, θα μπορούσε να γίνει το πρόγραμμα της ΕΔΑ. Το νέο κόμμα των εργαζομένων δεν θα μπορέσει να εμφανιστεί με πρόγραμμα πιο αριστερό, που να έχει πιο απώτερες επιδιώξεις.

Για τη συνένωση των προσπαθειών των κομμουνιστών στην Ελλάδα στην πάλη για την πραγμάτωση αυτού του προγράμματος, δεν θα απαιτηθεί επομένως ένα νέο κόμμα, έφ’ όσον αυτή η πάλη μπορεί να διεξαχθεί μέσον της ΕΔΑ.

Με βάση τα παραπάνω, θεωρούμε σκόπιμο ν’ αντιμετωπίσουμε κριτικά το προετοιμαζόμενο σχέδιο δημιουργίας κόμματος των εργαζομένων και να εκφράσουμε τις εξής σκέψεις:

Παρά τις οργανωτικές της αδυναμίες η ΕΔΑ έχει συμπάθειες ανάμεσα στους εργαζόμενους της Ελλάδας. Αν στο επικείμενο συνέδριο της ΕΔΑ γινόταν επεξεργασία ενός πολιτικού προγράμματος στα πνεύμα περίπου της Προγραμματικής Διακήρυξης του ΚΚΕ (7η ολομέλεια) θα μπορούσαν να συνενωθούν πάνω σ’ αυτό το πρόγραμμα και πλατιές μάζες ακόμα. Παράλληλα με την εκλαΐκευση ενός τέτιου προγράμματος έχει πρωταρχική σημασία η οργανωτική στερέωση της ΕΔΑ, η δημιουργία κομματικών οργανώσεων παντού και ιδιαίτερα στο χωριό.

Σ’ αυτή τη δουλειά μέσα στα πλαίσια της ΕΔΑ πρέπει να τραβηχτεί ο μεγαλύτερος αριθμός κομμουνιστών και συμπαθούντων. Οι κομμουνιστές στην ΕΔΑ πρέπει ν’ αποφεύγουν το σεχταρισμό, ν’ ασκούν πολιτική επιρροή στα δημοκρατικά στοιχεία, να δείχνουν πρωτοβουλία στην προσέλκυση νέων οπαδών της πάλης για την ανεξαρτησία, την ειρήνη και τη δημοκρατία στην Ελλάδα στις γραμμές της ΕΔΑ.

2. Μας βρίσκει σύμφωνους η πρόθεση να δημιουργηθεί στη χώρα ένα στενό κομματικό κέντρο για την επεξεργασία της πολιτικής γραμμής του κομ. κόμματος, για τη σύνδεση μέσον ενός περιορισμένου αριθμού έμπιστων προσώπων με τα κομμουνιστικά στελέχη μέσα στην ΕΔΑ με σκοπό τον ιδεολογικό και πολιτικό προσανατολισμό τους.

Α’ Πανελλαδική Συνδιάσκεψη της ΕΔΑ (15-18.7.1956) – Πολιτικές εισηγήσεις, αποφάσεις και ψηφίσματα

Στις 15-18 Ιούλη 1956 πραγματοποιήθηκε η Α’ Πανελλαδική Συνδιάσκεψη της ΕΔΑ στην Αθήνα. Ήταν το πρώτο πανελλαδικό σώμα στον χώρο της Αριστεράς μετά τον Εμφύλιο Πόλεμο με όρους νομιμότητας, καθώς είχε προηγηθεί μόνο η 3η Συνδιάσκεψη του ΚΚΕ στη Ρουμανία το 1950.

Η Α’ Πανελλαδική Συνδιάσκεψη της ΕΔΑ πραγματοποιήθηκε κάτω από την επίδραση της επανόδου στη Βουλή μετά το 1952, που επισφράγισε ένα κλίμα ανόδου της επιρροής της Αριστεράς και αντανακλούσε την ανασύνταξή της. Καθοριστική ήταν και η επίδραση των νέων κατευθύνσεων του ΚΚΕ μετά την 6η Ολομέλεια του 1956 και την καθαίρεση Ζαχαριάδη. Η ΕΔΑ δεν θεωρείται απλά σχήμα εκπροσώπησης του κόσμου ΚΚΕ και της Αριστεράς μέσα από μια περίπου αναγκαστική συνεργασία για λόγους νομιμότητας με παράγοντες και σχήματα από το εαμογενή χώρο. Συγκροτείται σαν κόμμα, έστω και αν εκπροσωπεί διαφορετικά ρεύματα πέρα από τους κομμουνιστές, διαμορφώνει πολιτικές θέσεις και πρόγραμμα, εκλέγει ηγεσία και δίνει βάρος στην ανάπτυξη οργανώσεων καλώντας σε συσπείρωση της κοινωνική της βάση.

Η μπροσούρα, το πρώτο τεύχος με τα υλικά της Α’ Πανελλαδικής Συνδιάσκεψης της ΕΔΑ, περιέχει την Πολιτική Εισήγηση του προέδρου της Γιάννη Πασαλίδη, την εισήγηση του Αντώνη Μπριλλάκη, εκφραστή της γραμμής του ΚΚΕ, για την πρόταση της «ενότητας των εθνικών δυνάμεων», την Πολιτική Απόφαση της Συνδιάσκεψης και ψηφίσματα.

Στην εισήγησή του ο πρόεδρος θα περιγράψει την πολιτική γραμμή που εκφράστηκε και στις εκλογές του 1956 στην συμμαχία των δυνάμεων της Αριστεράς με το Κέντρο και το δεξιό Λαϊκό Κόμμα στα πλαίσια της Δημοκρατικής Ένωσης με στόχο μια δημοκρατική κυβέρνηση με πολιτική ουδετερότητας στον Ψυχρό Πόλεμο, σαν εναλλακτική λύση στο μπλοκ των θεσμών που εκπροσωπούσαν τους νικητές Εμφυλίου Πολέμου και εκπροσωπούνταν από τη διευρυμένη προς το κέντρο Δεξιά της ΕΡΕ και του Συναγερμού. Θα υπερμυνθεί όμως των επιλογών στις εκλογές του 1952 όταν δεν υπήρξε συνεργασία με το Κέντρο σαν εμπόδιο στην ανάδειξη του Παπάγου και του Συναγερμού. Εξάλλου το Κέντρο δεν ευνοούσε τη συνεργασία. Παράλληλα έδινε εγγυήσεις στον αμερικανικό παράγοντα βάζοντας τη χώρα στο ΝΑΤΟ, αφού πρώτα έστειλε στρατό στην Κορέα, ενώ μοιραζόταν τις ευθύνες για την εκτέλεση του Ν. Μπελογιάννη και των συντρόφων του.

Η εισήγηση Μπριλλάκη, απηχώντας τους νέους προσανατολισμούς του ΚΚΕ, επιχειρεί να δώσει ιδεολογικό βάθος στην πρόταση για συμμαχία με το Κέντρο, αντίληψη που θα αποτυπωθεί προγραμματικά στις θέσεις του ΚΚΕ στην Προγραμματική Διακήρυξη της 7ης ολομέλεια και τις αποφάσεις του 8ου συνεδρίου.

Η πολιτική Απόφαση έχει τη σφραγίδα αυτής της γραμμής.

Εισηγήσεις στην Α’ Πανελλαδική Συνδιάσκεψη της ΕΔΑ (15-18.7.1956) – Τεύχος ΠρώτοΛήψη

6η Πλατιά Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ (1956)

Στον περιθώριο του 20ού συνεδρίου του ΚΚΣΕ και σαν αποτέλεσμα των νέων προσανατολισμών της μετασταλινικής σοβιετικής ηγεσίας που επικύρωσε, συγκροτήθηκε Διεθνής Επιτροπή από εκπροσώπους των κομμάτων εξουσίας στις χώρες που φιλοξενούσαν Έλληνες πολιτικούς πρόσφυγες μετά την Εμφύλιο Πόλεμο και την ήττα του ΔΣΕ. Συγκεκριμένα συμμετείχαν το ΚΚΣΕ, το Ρουμανικό Κόμμα Εργαζομένων, το Πολωνικό Ενοποιημένο Εργατικό Κόμμα, το Ουγγρικό Κόμμα Εργαζομένω και τα ΚΚ Βουλγαρίας, Τσεχοσλοβακίας. Η συγκρότηση της Επιτροπής έγινε για να εξεταστούν οι επιστολές με καταγγελίες πολιτικών προσφύγων σε βάρος της ηγεσίας του ΚΚΕ και του γραμματέα του Ν. Ζαχαριάδη, οι οποίες αφορούσαν τα γεγονότα της Τασκένδης τον Σεπτέμβρη του 1955, αλλά όχι μόνο. Ουσιαστικά ξεκινούσε με αυτή τη διαδικασία η υλοποίηση της επιλογής για αντικατάσταση και στην περίπτωση του ΚΚΕ της ηγεσίας που ήταν ταυτισμένη με την περίοδο Στάλιν, ανεξάρτητα από τις προσπάθειες προσαρμογής στα νέα πολιτικά δεδομένα και τον αναπροσανατολισμό του ΚΚΣΕ.

Σε μια αντιστοιχία με την αποσταλινοποίηση και την καταγγελία της προσωπολατρείας στο 20ό συνέδριο ΚΚΣΕ, η Διεθνής Επιτροπή θα συνδυάσει τις καταγγελίες για υπαρκτά φαινόμενα οργανωτικής επιβολής και αυθαιρεσίας από την ηγεσία, τον εκδημοκρατισμό και την επιστροφή στις λενινιστικές αρχές για τη λειτουργία του ΚΚ, με μια ριζική στροφή στη ρητορική, αλλά και την πολιτική γραμμή, που σε διαφορετικές συνθήκες δεν θα μπορούσε να επιβληθεί. Η πολιτική της ειρηνικής συνύπαρξης και άμιλλας των κοινωνικών συστημάτων, ο κοινοβουλευτισμός και η στρατηγική για το ειρηνικό πέρασμα στο σοσιαλισμό στο όνομα της προσαρμογής στα εθνικά χαρακτηριστικά ερχόταν να επικυρώσουν στρατηγικές επιλογές που άρχισαν να υιοθετούνται μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, αφήνοντας πίσω αντιφάσεις και ταλαντεύσεις που αποτυπώνονταν σε μια ρητορική που δεν εγκατέλειπε την επαναστατική προοπτική.

Αυτοί οι προσανατολισμοί προέκριναν για τα ΚΚ του δυτικού κόσμου μιας μορφής δημοκρατικής συνεργασίας με στόχο τη διακυβέρνηση, ένα μέτωπο με σοσιαλδημοκρατικές και πολιτικά κεντρώες δυνάμεις με βασική προϋπόθεση την απαγκίστρωση από τη λογική του Ψυχρού Πολέμου και την απομόνωση της ΕΣΣΔ και των πρόσφατα συγκροτημένων λαϊκών δημοκρατιών. Στην ελληνική περίπτωση αυτό ήταν η Δημοκρατική Ένωση όπου συνεργάστηκαν η ΕΔΑ με τα κόμματα του Κέντρου και μικρές δυνάμεις της Δεξιάς που ήρθαν σε ρήξη με την ΕΡΕ του Καραμανλή.

Παρά τις μετατοπίσεις του Ν. Ζαχαριάδη και της ηγεσίας του ΚΚΕ, με την απόσυρση του Σχεδίου Προγράμματος της 4ης Ολομέλειας κατόπιν σοβιετικής υπόδειξης και τη συγκρότηση της Δημοκρατικής Ένωσης στις εκλογές του Φλεβάρη του 1956, για το ΚΚΣΕ η αλλαγή ηγεσίας ήταν επιβεβλημένη στην περίπτωση του ΚΚΕ. Γι’ αυτό και ανέχτηκαν, αν δεν ενθάρρυναν, το ξέσπασμα της εσωκομματικής κρίσης και αμφισβήτησης της ηγεσίας που πήρε διάσταση ανοιχτών συγκρούσεων στην Τασκένδη το Σεπτέμβρη του 1955.

Η Διεθνής Επιτροπή κάλεσε με ευθύνη της την 6η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ, στην οποία δεν δέχτηκε να παραστεί ο Ν. Ζαχαριάδης, ενώ είχαν κληθεί τα μέλη της ΚΕ που είχαν καθαιρεθεί και διαγραφεί τα προηγούμενα χρόνια, εκτός από τον Μ. Βαφειάδη. Εκεί παρουσιάστηκε σαν εισήγηση μια Ανακοίνωση της Διεθνούς Επιτροπής, ένα είδος κατηγορητηρίου που χρέωνε στον Ζαχαριάδη την επιλογή της εμφύλιας σύγκρουσης, σαν αποτέλεσμα ενός αριστερίστικου τυχοδιωκτισμού, ο οποίος συνεχίστηκε και μετά την ήττα του ΔΣΕ υπονομεύοντας το εργατικό κίνημα και τις προσπάθειες της ΕΔΑ, αντιδιεθνιστική δηλαδή αντισοβιετική στάση και εθνικισμό (δηλώσεις για αποδοχή τυχόν διεκδικήσεων στη Β. Ήπειρο και για τους δύο πόλους που επηρεάζουν την Ελλάδα, μεσογειακό/βρετανικό και ευρωπαϊκό-βαλκανικό/σοβιετικό) , ένα ανώμαλο αντιδημοκρατικό εσωκομματικό καθεστώς μέσα στο ΚΚΕ που έφτανε και στην εξόντωση εσωκομματικών αντιπάλων (Μπούλκες, εκτελέσεις στρατιωτικών του ΔΣΕ, Τασκένδη κ.ά.), τυχοδιωκτική στάση σε σχέση με τις παράνομες οργανώσεις που έβαλε σε κίνδυνο το μηχανισμό και τα στελέχη του ΚΚΕ.

Μετά την εισήγηση της Διεθνούς Επιτροπής τα μέλη της ΚΕ γενικά συντάχθηκαν με όσα πρότεινε, ακόμα και οι Μπαρτζώτας και Βλαντάς που βρέθηκαν στο στόχαστρο σαν άμεσοι συνεργάτες του Ζαχαριάδη (ο Γούσιας βρισκόταν στην Ελλάδα). Οι αποφάσεις ήταν ομόφωνες. Τα μέλη της ΚΕ είτε ακολουθούσαν απόψεις που δεν ασπάζονταν κάτω από την πίεση της παλιάς καθοδήγησης, είτε ήταν διαπαιδαγωγημένα να στηρίζουν την ηγεσία ανεξάρτητα από τις επιφυλάξεις, ειδικά στις κρίσιμες περιόδους των ένοπλων αναμετρήσεων του ΕΛΑΣ και του ΔΣΕ. Εξάλλου για ιδεολογικούς αλλά και περισσότερο πραγματιστικούς λόγους, δεν μπορούσαν να έρθουν σε σύγκρουση με το ΚΚΣΕ και τις προτάσεις του. Οι πολιτικοί πρόσφυγες βρίσκονταν σε απόλυτη εξάρτηση από τις κυβερνησεις της ΕΣΣΔ και των λαϊκών δημοκρατιών, όπως και οι ίδιοι σαν στελέχη… Έτσι όλο το δυναμικό που στήριξε τον Ν. Ζαχαριάδης και τους άμεσους συνεργάτες του στην 3η Συνδιάσκεψη του 1950 στην λογική των εσωκομματικών εκκαθαρίσεων, εμφανίστηκε να έχει στραφεί εναντίον στην 6η Ολομέλεια.

Αποφασίστηκε η καθαίρεση του Ζαχαριάδη από τη θέση του γενικού γραμματέα της ΚΕ και του Μπαρτζώτα από αυτή του γραμματέα, ενώ και οι δυο καθαιρέθηκαν και από το ΠΓ, το οποίο με άλλη απόφαση αντικαταστάθηκε με ένα νέο Γραφείο από τους Α. Γκρόζο σε ρόλο προεδρεύοντα, Κ. Κολιγιάννη (ουσιαστικά σαν γραμματέα), Στ. Κασιμάτη, Π. Υφαντή, Λ. Στρίγκο, Κ. Θέο και Π. Ρούσσο.

Ακυρώθηκε η διαγραφή από το ΚΚΕ των Μ. Βαφειάδη, Θ. Χατζή, Μ. Βατουσιανού, Θ. Μπράτσου και Δ. Παρτσαλίδης, ο οποίος αποκαταστάθηκε σαν μέλος της ΚΕ μαζί με τους Ζ. Ζωγράφο και Π. Μαυρομάτη και τους Φ. Βέττα και Μ. Τσάντη σαν αναπληρωματικά μέλη. ΤΟ νέο Γραφείο ανέλαβε να εξετάσει τους λόγους καθαίρεσης από την ΚΕ των Μ. Βαφειάδη, Θ. Χατζή, Μ. Βατουσιανού, Θ. Μπράτσου, Β. Βασβανά, Α. Μπλάνα. Παράλληλα ακυρώθηκαν οι αποφάσεις της 5ης Ολομέλειας για την Τασκένδη.

Τέλος προκηρύχτηκε το 8ο Συνέδριο με ανοιχτή ημερομηνία, το οποίο τελικά πραγματοποιήθηκε στο 1961.

Διαβάστε τα πρακτικά της 6ης Πλατιάς Ολομέλειας της ΚΕ και της ΚΕΕ του ΚΚΕ (1956) σε issuu

Διαβάστε και κατεβάστε τα πρακτικά της 6ης Πλατιάς Ολομέλειας της ΚΕ και της ΚΕΕ του ΚΚΕ (1956) σε scribd

View this document on Scribd

3η Συνδιάσκεψη του ΚΚΕ (1950): τα πρακτικά

View this document on Scribd

Η 3η Συνδιάσκεψη του ΚΚΕ έγινε στις 10-14 Οκτώβρη του 1950. Το πρώτο αφορούσε τη συζήτηση πάνω στο εισήγηση του Ν. Ζαχαριάδη με τίτλο «Δέκα χρόνια πάλης. Συμπεράσματα-διδάγματα-καθήκοντα» με θέμα την αποτίμηση της δεκαετίας 1940-50. Είχε ήδη δημοσιευτεί το άρθρο του Ζαχαριάδης με τον ίδιο τίτλο σαν βασικό υλικό για τη Συνδιάσκεψη.

Το σώμα απασχόλησε σαν δεύτερο θέμα η οργάνωση της ζωής των πολιτικών προσφύγων, μαχητών του ΔΣΕ, αλλά και αμάχων, που αντιμετώπιζαν μια σειρά από επείγοντα προβλήματα για τα οποία το ΚΚΕ προσπαθούσε να μεριμνήσει από κοινού με τις λαϊκές δημοκρατίες που ανέλαβαν να τους φιλοξενήσουν. Τρίτο θέμα ήταν τα οργανωτικά ζητήματα με βασικό τη λήψη μέτρων κατά στελεχών που κατηγορήθηκαν για αντικομματική στάση και τη συμπλήρωση της ΚΕ που είχε αδυνατήσει μετά τις απώλειες στις μάχες, αλλά και τα πειθαρχικά μέτρα.

Η 3η Συνδιάσκεψη κινήθηκε στη γραμμή του άρθρου του Ν. Ζαχαριάδη «Δέκα χρόνια πάλης. Συμπεράσματα-διδάγματα-καθήκοντα» κλείνοντας τη συζήτηση της αποτίμησης με ένα τρόπο που άφηνε έξω από τις επιλογές της ηγεσίας του ΚΚΕ τις ευθύνες για τη διπλή ήττα της Αντίστασης και του ΔΣΕ, επικεντρώνοντας στην ηγεσία υπό τον Γ. Σιάντο στη διάρκεια της Κατοχής, ο οποίος και χαρακτηρίστηκε χαφιές και στον Τίτο, που είχε έρθει σε ρήξη με τον Στάλιν και την ΕΣΣΔ. Παράλληλα υπερασπίστηκε όλες τις βασικές επιλογές του ΚΚΕ από το τέλος της Κατοχής που τέθηκε το θέμα της εξουσίας μετά την απελευθέρωση και κυρίως την επιλογή να υπογραφεί η Συμφωνία της Βάρκιζας. Κατηγορήθηκαν με πρωτοφανείς χαρακτηρισμούς μια σειρά από άλλα στελέχη, με πρώτο τον καπετάνιο του ΕΛΑΣ Α. Βελουχιώτη, για τον οποίο δεκαετίες αργότερα το ΚΚΕ δέχτηκε ότι είχε δίκιο όταν απέρριψε τη Συμφωνία της Βάρκιζας. Παράλληλα δεν δόθηκαν απαντήσεις για τα ακραία φαινόμενα αυθαιρεσίας από στελέχη του ΚΚΕ τα οποία κόστισαν και ζωές, όπως για παράδειγμα στο στρατόπεδο του Μπούλκες.

Η υπεράσπιση του επαναστατικού δρόμου και της ένοπλης πάλης απέναντι σε γραμμές συμβιβασμού που διακριτικά υποστήριζαν σοβιετικοί παράγοντες ενθαρρύνοντας τη σχετική κριτική στελεχών, συνοδεύτηκε από την απαίτηση να μείνουν στο απυρόβλητο όλες οι κρίσιμες επιλογές της ηγεσίας, αλλά και από ανεδαφικές εκτιμήσεις για τη δυνατότητα σύντομα να ανακάμψει το επαναστατικό κίνημα στην Ελλάδα.

Οι αποφάσεις προσανατολισμένες, καθώς ήταν στο εσωτερικό του ΚΚΕ δεν έδωσαν ένα πλαίσιο πάλης, για το λαϊκό κίνημα μετά την ήττα του ΔΣΕ στις δύσκολες συνθήκες του μετεμφυλιακού καθεστώτος. Το γεγονός αυτό δημιουργούσε πρόσθετες δυσκολίες σε ένα κλίμα κρατικής τρομοκρατίας, εξοριών, φυλακίσεων και εκτελέσεων. Μέσα από δύσκολη διαδρομή και εσωτερικές κρίσεις η Αριστερά θα ανοίξει το δρόμο για την ανάταση των λαϊκών και εργατικών αγώνων τη δεκαετία του 1960, με πρωταγωνιστή τη νεολαία που δεν είχε την εμπειρία της ήττας.

Ν. Ζαχαριάδης: Δέκα χρόνια πάλης. Συμπεράσματα-διδάγματα-καθήκοντα

Μπροστά στην 3η Συνδιάσκεψη του ΚΚΕ, ο γραμματέας του Ν. Ζαχαριάδης δημοσίευσε σε δυο συνέχειες (περιοδικό Νέος Κόσμος», τεύχη Αυγούστου και Σεπτέμβρη 1950) το άρθρο του «Δέκα χρόνια πάλης. Συμπεράσματα-διδάγματα-καθήκοντα». Το άρθρο που αποτέλεσε υλικό για τη συνδιάσκεψη και βάση για την εισήγηση είναι μια αποτίμηση της δράσης του ΚΚΕ στη δεκαετία του 1940, ένας απολογισμός του αγώνα του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και του ΔΣΕ. Επιχειρεί να δώσει απαντήσεις στα μεγάλα ερωτήματα: γιατί έχασε ο ηρωικός αγώνας από ένα κίνημα που είχε κερδίσει την πλειοψηφία του ελληνικού λαού; Πώς φτάσαμε στα Δεκεμβριανά; Γιατί υπογράφτηκαν οι συμφωνίες Λιβάνου-Καζέρτας αλλά και τη Βάρκιζας; Ήταν αναπόφευκτος ο Εμφύλιος; Ήταν προετοιμασμένος ο αγώνας του ΔΣΕ; Γιατί ο ΔΣΕ δεν είχε την απήχηση του ΕΑΜ; Πώς στάθηκαν δίπλα στον αγώνα του η ΕΣΣΔ και οι νέες Λαϊκές Δημοκρατίες; Ο αγώνας του ΔΣΕ ήταν δημοκρατικός στο χαρακτήρα του ή επαναστατικός, σοσιαλιστικός στη στόχευση; Ήταν πάλη για πιεστεί το αστικό καθεστώς να υποχωρεί από την τρομοκρατική επίθεση στον κόσμο του ΕΑΜ μετά τη Βάρκιζα ή πάλη για την εξουσία;

Ο Ν. Ζαχαριάδης θα προσπαθήσει να υπερασπιστεί τον αγώνα του ΔΣΕ και την ιδέα της επαναστατικής ρήξης και διεκδίκησης στην εξουσία, τόσο απέναντι στην κριτική που θεωρούσε ότι έπρεπε να αναζητηθεί μια ομαλή κοινοβουλευτική μετάβαση με το ΕΑΜ σε ρυθμιστικό ρόλο, όσο και σε αυτή που εκτιμούσε ότι δεν υπήρξε σαφής κατεύθυνση σύγκρουσης και έγκαιρη προετοιμασία. Σε αυτό το πνεύμα επιχειρεί να τοποθετηθεί και κυρίως να υπερασπιστεί την ηγεσία του ΚΚΕ από τις κριτικές κορυφαίων στελεχών. Ταυτίζει όμως την υπεράσπιση του αγώνα και αυτή των επιλογών της ηγεσίας γύρω από τον ίδιο, ενώ οι διαφωνίες και οι διαφοροποιήσεις υποβιβάζονται σε στοίχηση με στελέχη που είχαν τελικά αντικομματική στάση ή και πρόδωσαν τον αγώνα ή βρίσκονται σε λάθος οπορτουνιστική κατεύθυνση. Με απόλυτο τρόπο καταδικάζονται οι Άρης Βελουχιώτης, Γ. Σιάντος, Κ. Καραγιώργης, Μ. Βαφειάδης, αλλά και ο Μ. Παρτσαλίδης, αν και με πιο ήπιους τόνους. Πλευρές της κριτικής των δυο τελευταίων έδειξαν ότι θεωρούν βάσιμες και οι σοβιετικοί, γεγονός που έπαιξε ρόλο και στη διαφορετική μεταχείριση που είχαν.

Στο άρθρο ο Ν. Ζαχαριάδης συνδέει την προσήλωση στην επαναστατική επιλογή με την εκτίμηση ότι η τακτική του ΕΑΜ, που χρεώνεται στην ηγεσία υπό τον τότε γραμματέα του ΚΚΕ Γ. Σιάντο, ήταν λανθασμένη, ενώ η αντίστοιχη του ΔΣΕ σωστή, καθώς και με την εκτίμηση πως η κατάσταση στην Ελλάδα παραμένει επαναστατική και μετά την ήττα του ΔΣΕ.

Τα μέλη του ηττημένου ΚΚΕ αναζητούσαν απαντήσεις και ευθύνες από μια ηγεσία που μέχρι την τελευταία μιλούσε για επικείμενη ήττα του μοναρχοφασισμού. Αναζητούσε και απαντήσεις για σειρά από επιλογές που θεωρήθηκαν λανθασμένες ή ολέθριες, ακόμα και μοιραίες για αγωνιστές που εξοντώθηκαν. Αυτά μέσα στην εξέλιξη του Εμφυλίου αφέθηκαν να απαντηθούν σε άλλη συγκυρία. Μετά την ήττα, με τον κόσμο του ΚΚΕ και της Αριστεράς κυνηγημένο, περιθωριοποιημένο, στις εξορίες και στις φυλακές, αλλά και στην πολιτική προσφυγιά στην ΕΣΣΔ και τις λαϊκές δημοκρατίες, η αναζήτηση απαντήσεων έγινε έντονη Τελικά βρέθηκε να συζητά σε βάση που η υπεράσπιση του ΚΚΕ ταυτιζόταν με τη στήριξη της ηγεσίας και την αναζήτηση των αιτίων της ήττας σε εξωτερικούς παράγοντες (συσχετισμός, ιμπεριαλιαστική επέμβαση, προδοσία του Τίτου), αλλά και στην υπονόμευση του αγώνα από στελέχη που διαφοροποιήθηκαν. Σε αυτά τα στοιχεία βρίσκονται οι βάσεις για μια σειρά από ρήξεις και διασπάσεις του ΚΚΕ και του κινήματος που συσπείρωσε γύρω στη δεκαετία του 1940.

Διαβάστε ολόκληρο το άρθρο:

ΝΙΚΟΥ ΖΑΧΑΡΙΑΔΗ

ΔΕΚΑ ΧΡΟΝΙΑ ΠΑΛΗΣ. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ – ΔΙΔΑΓΜΑΤΑ – ΚΑΘΗΚΟΝΤΑ

ΜΕΡΟΣ Α’. Η ΒΑΣΙΚΗ ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΤΗΣ ΣΥΝΔΙΑΣΚΕΨΗΣ ΤΟΥ ΚΚΕ

Δευτερολογία Μ. Παρτσαλίδη στην 7η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ (14-18/5/1950)

Η ομιλία του Μ. Παρτσαλίδη στην 7η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ (14-18/5/1950) αντιμετωπίστηκε σαν πλατφόρμα που αμφισβητεί τη γραμμή και τις επιλογές της ηγεσίας του ΚΚΕ υπό το γενικό γραμματέα Ν. Ζαχαριάδη και προκάλεσε σφοδρή αντίδραση των ηγετικών στελεχών. Ουσιαστικά η τοποθέτηση του Παρτσαλίδη απηχούσε και το κλίμα αμφισβήτησης του Ζαχαριάδη στους κόλπους της σοβιετικής ηγεσίας, η οποία επικοινωνούσε με τις διαθέσεις μελών και στελεχών του ΚΚΕ που δεν αρκούνταν στην αποτίμηση της ηγεσίας του ΚΚΕ για τη διπλή ήττα της δεκαετίας του ’40.

Μπροστά στις αντιδράσεις, ο Παρτσαλίδης επιχείρησε με τη δευτερολογία του να τοποθετήσει τους προβληματισμούς του εντός του πλαισίου συζήτησης του ΚΚΕ, υποβαθμίζοντας τα στοιχεία της κριτικής του που έδιναν αντιηγετικό τόνο. Διαχώρισε επίσης σαφώς τη θέση από την απόλυτη κριτική του Βαφειάδη.

Η ηγεσία του ΚΚΕ θεώρησε τη δευτερολογία ως συμπλήρωμα του αναλυτικού σημειώματος και της ομιλίας του στην 7η ολομέλεια και την κοινοποίησε μαζί με τα άλλα υλικά που θεωρήθηκαν αντιπαραθετικές πλατφόρμες ενόψει της 3ης Συνδιάσκεψης του στο περιοδικό Νέος Κόσμος (8/26, Αύγουστος 1950). Αναδημοσιεύτηκε στο βιβλίο των Π. Ροδάκη-Μπ. Γραμμένου, «Η τρίτη Συνδιάσκεψη του ΚΚΕ 10-14/10/1950. Τα άγνωστα πρακτικά μιας σκηνοθετημένης δίκης εναντίον των πρώτων κομμουνιστών της αμφισβήτησης» (εκδ. Γλάρος).

Το κείμενο της δευτερολογίας του Παρτσαλίδη στην 7η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ (14-18/5/1950) είναι το εξής:

Ούτε στιγμή δεν πέρασε απτό μυαλό μου πως η αυστηρή κριτική που μου έγινε εδώ έχει σκοπό την εξόντωση μου. Με τους σ. του ΠΓ με το σ. Βλαντά, το σ. Γούσια, το σ. Ιωαννίδη, το σ. Ρούσο, το σ. Μπαρτζιώτα, το σ. Ζαχαριάδη σφυρηλατήθηκαν μέσα στην κοινή πάλη και τέτοιοι ψυχικοί δεσμοί που αποκλείεται οποιαδήποτε υποψία, πως η κριτική τους είναι προσωπική επίθεση εναντίον μου. Εδώ μου έκανε κριτική σκληρή η Αύρα η ίδια. Δηλ. θάταν ακατανόητο να παρεξηγήσω το χαραχτήρα της κριτικής. Ύστερα από τους πιο αυστηρότερους ήτανε ο σ. Κολιγιάννης, που έχει βαθύτατη την εκτίμηση ολονών μας, για την κομματικότητά του, και την ικανότητα του να συγκεντρώνει γύρω του και να διαπαιδαγωγεί στελέχη με μεγάλη κομματικότητα και με ανώτερο ή­θος. Δεν θέλω ν’ αναφέρω ένα-ένα όλους τους συντρόφους της ΚΕ. Ποτέ δεν είπα πως αδιαφορώ για τη γνώμη του ΠΓ και της ΚΕ. Προ­σπάθησα, προσπαθώ και θα προσπαθήσω να καταλάβω την κριτική που μου γίνεται. Να σας πω με ειλικρίνεια τι κατάλαβα για την ώρα και τι δε μπορώ να καταλάβω.

Αναγνωρίζω πως ήτανε λάθος όπως ενήργησα. Έπρεπε τις απόψεις μου να τις βάλω πρώτα στο ΠΓ και στην ΚΕ. Αν στο ΠΓ και στην ΚΕ δεν συμφωνούσα, μπορούσα να τις εκθέσω πιο πλατιά. Χαραχτηριστικό από την άποψη αυτή είναι: Πώς σ’ ένα τέτοιο θέμα ούτε γραφτή εισήγη­ση έγινε στην ΚΕ, ούτε σχέδιο απόφασης υπάρχει.

Δεν είναι όμως, κατά τη γνώμη μου, μόνο το δικό μου λάθος που δυσκόλεψε την κατάσταση. Θα μου επιτρέψετε να νομίζω πως εδώ δυ­σκόλεψε όχι λίγο μια κάποια απροθυμία του σ. Ζαχαριάδη για αυτοκρι­τική.

Γενικά από την άποψη της αυτοκριτικής σαν καθοδήγηση του Κόμματος βρισκόμαστε στο ύψος που χρειάζεται; Όχι σύντροφοι. Δεν μπορώ να το παραδεχτώ. Ύστερα, σύντροφοι, είναι γεγονός ή όχι, πως για το ΠΓ ήταν ξεκαθαρισμένο ότι ήταν λάθος η αποχή; Ήταν ή όχι ξεκαθαρισμένο, πως αίσχος αποτελεί η απόφαση του ΠΓ του Ιούνη 1945 για το Βορειοηπειρωτικό; Βλέπαμε ή όχι τη ζημιά που μας έφερε η αλλαγή της 5ης Ολομέλειας στο μακεδόνικο; Βγήκαμε ανοιχτά ν’ αναγνωρίσουμε στην 6η τουλάχιστο Ολομέλεια τα λάθη μας αυτά που τα βλέπαμε; (Μπορεί κανείς να πει πως προηγούμενα, όσο βαστούσε ο ένοπλος αγώ­νας, ίσως να μην ήτανε σκόπιμο να μιλήσουμε γι’ αυτά. Δεν δείχνει αυτό καθαρά πως δεν είμαστε εντελώς εν τάξει από την άποψη της αυτοκριτι­κής;) (Δεν θέλω να γίνει καμιά σύγχυση με την αντικομματική κατηγορία του Μάρκου, πως καμιά αυτοκριτική στο Κόμμα δεν γίνεται και πως τα στελέχη μας αναδείχνονται στην κομματική ιεραρχία με το λιβάνισμα. Τα στελέχη στο Κόμμα αναδείχτηκαν και αναδείχνονται με τη δουλειά τους και με τις ικανότητες τους, θεωρητικές, πολιτικές, οργανωτικές).

Έρχομαι στο σ. Ζαχαριάδη. Είναι σοβαρό να λέγεται πως ναι και καλά μόλις ήρθε στην Ελλάδα είδε τα βασικά λάθη μας της πρώτης κατοχής. Αν ήταν έτσι, δεν θα είχαμε τη λαθεμένη εκείνη ανάλυση για τη θέση μας απέναντι στην Αγγλία με τη θεωρία του σπόνδυλου και του ελληνικού άξονα με τους δυο πόλους. Ύστερα τι σημαίνει η επιμονή του σ. Ζαχαριάδη στο συλλογισμό: Αν ξέραμε την προδοσία του Τίτο στα 1946, δεν θα ξαναπαίρναμε τα όπλα, γιατί δεν μπορούσαμε να προχω­ρήσουμε χωρίς εξασφαλισμένα νώτα σε μια νέα ένοπλη αντιπαράθεση. Παίρνω και ένα άλλο παράδειγμα. Να επιμένεις ότι ήτανε σωστή η αλ­λαγή στο μακεδόνικο από την 5η Ολομέλεια, και εθνικισμός η αντίθετη άποψη, μόνο δυσκολία για αυτοκριτική δείχνει.

Ειπώθηκε εδώ, πως δεν συμφωνώ με τη γενική γραμμή του ΚΚΕ. Πού στηρίζεται ο ισχυρισμός αυτός; Στο ότι δεν είπα ότι είμαι σύμφωνος με τη γενική γραμμή του Κόμματος; Εγώ, σύντροφοι, αντί να περιοριστώ σε μια γενική έκφραση, μίλησα συγκεκριμένα για τα βασικά στοιχεία που συγκροτούν τη γενική αυτή γραμμή του Κόμματος. Είπα για τη γραμμή μας της πρώτης κατοχής. Για τη μεταβαρκιξιανή περίοδο της ανασύνταξης των λαϊκών δυνάμεων και την προετοιμασία της καινούρ­γιας ένοπλης πάλης ενάντια στην αγγλοκρατία, στην αμερικανοκρατία και το όργανο τους, το μοναρχοφασισμό. Μίλησα για τον τρίχρονο ένο­πλο αγώνα και ίσα-ίσα υπογράμμισα πως θάταν λάθος να λέμε πως δεν έπρεπε να πάρουμε τα όπλα. Είπα για την 6η Ολομέλεια. Και στο ση­μείο αυτό είπα να προσέξουμε να μη δημιουργηθεί σύγχυση με τη διατύ­πωση ότι υπάρχει επαναστατική κατάσταση τώρα στην Ελλάδα. Δεν είναι σωστό, σύντροφοι, να λέγεται πως δε συμφωνώ με τη γενική γραμ­μή του Κόμματος.

Όσο για το ρόλο του σ. Ζαχαριάδη, αν μίλησα για μερικές αδυναμίες του σ. Ζαχαριάδη, αν σας είπα πως πείστηκα, πως δε στεκότανε η προη­γούμενη αντίληψη μου, πως ο σ. Ζαχαριάδης δεν κάνει σοβαρά λάθη, αυτό δεν σημαίνει καθόλου πως αρνήθηκα τον εξαιρετικό ρόλο του σ. Ζαχαριάδη μέσα στο Κόμμα. Όλη η αναδημιουργία που έγινε στο Κόμ­μα από την έκκληση της ΚΔ και δώθε είναι συνδεμένη με το όνομα του σ. Ζαχαριάδη. Για το γράμμα του τον Οχτώβρη του 1940, έγραψα και μίλησα πολλές φορές. Αποτέλεσε σταθμό για τη μαζικοποίηση του Κόμ­ματος. Η εαμική δημιουργία, που παρ’ όλα μας τα λάθη δε σβήνει και δε θα σβήσει, στηρίζεται στην πολιτική του γράμματος αυτού. Τίποτα δεν παίρνω πίσω απτήν εχτίμηση αυτή του γράμματος. Στο γράμμα το μόνο που μπορεί να συζητηθεί είναι, αν χρειαζότανε η φράση «δίχως επιφύ­λαξη». Ο σ. Ζαχαριάδης ξεκαθάρισε πως η φράση αυτή μπήκε για να εξασφαλιστεί η δημοσίεψη του γράμματος. Και να υποτεθεί πως ήτανε λάθος, γεγονός είναι πως ο σ. Ζαχαριάδης γρήγορα εξήγησε σε άρθρο του την επιδίωξη του με τη φράση κείνη.

Δεν είναι σωστή και η άποψη, πως εγώ σιγόνταρα την κατηγορία του Μάρκου. Σύντροφοι, αν μου είχε δημιουργήσει αμφιβολίες η κατηγορία του Μάρκου, θα είχα το θάρρος να το πω. Στο κάτω-κάτω ακούσατε το σ. Ζαχαριάδη πώς βάζει το ζήτημα σε τέτοιες περιπτώσεις. Εδώ δε χω­ράει συναισθηματισμός. Όμως η αλήθεια είναι, πως ούτε καν χωρούσε για μένα συζήτηση για την κατηγορία του Μάρκου. Τότε θα μου πήτε πώς εξηγούνται όσα έγραψα για την Κέρκυρα, για την πρόταση του Νεφελούδη κτλ.;

Για μένα και ο άξονας και η απόφαση του ΠΓ για το Βορειοηπειρωτι­κό και η βιασύνη στο να προτείνουμε μοναχοί μας τη διάλυση των κομ­ματικών οργανώσειον στο χωριό, όταν βάναμε ζήτημα δημιουργίας Ε­νιαίου Αγροτικού Κόμματος, εξηγούνται με ένα κάποιο μειονέχτηκα με­ρικές φορές στο στυλ της δουλειάς του σ. Ζαχαριάδη. Κάπου-κάπου η τόλμη του ξεπερνάει τα όρια που επιτρέπονται. Για να ξεκαθαρίσω αυ­τό το μειονέχτημα του Ζαχαριάδη μίλησα για κείνα που εμένα με σοκάρανε κάπως.

Από τα προβλήματα που μπήκανε δω, μερικά ξεκαθαρίστηκαν από την εισήγηση του σ. Ζαχαριάδη. Αλλά στους λόγους των άλλων συ­ντρόφων. Όλοι οι σύντροφοι, νομίζω, καταδικάσανε τη γνώμη που διατύπωσα σε μερικά προβλήματα, όπως το ζήτημα της ταχτικής του ΔΣΕ, στο θέμα των αυταπατών για τον ειρηνικό εξελιχτικό δρόμο σε συνδυασμό με την παρασιώπηση από το προσχέδιο του προγράμματος του Κόμματος του ζητήματος της διχτατορίας του προλεταριάτου, στο θέμα του Ενιαίου Αγροτικού Κόμματος. Εγώ, σύντροφοι, δεν πείσθηκα.

Ένα τελευταίο θέμα: Από τη συζήτηση που έγινε εδώ κατάλαβα, πως είτανε λάθος η γνώμη μου για αποκατάσταση του Μάρκου στο Κόμμα. Είμαι σύμφωνος να πάω να δουλέψω στη βάση. Αυτό θα μου κάνει καλό.

Ομιλία Μ. Παρτσαλίδη στην 7η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ (14-18/5/1950)

Ο Μ. Παρτσαλίδης είχε σε όλη τη συζήτηση του απολογισμού μετά τον Εμφύλιο σταθερά κριτική στάση απέναντι στις επιλογές του Ν. Ζαχαριάδη και της ηγετικής ομάδας του ΚΚΕ στη δεκαετία του 1940. Στην ομιλία του στην 7η ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ (14-18/5/1950) αναπτύσσει παραπέρα τις σκέψεις που είχε διατυπώσει στο Αναλυτικό σημείωμα προς την ηγεσία του ΚΚΕ (14.2.1950)

. Ο Ν. Ζαχαριάδης και η ηγεσία του ΚΚΕ από τη μία αντιμετώπισαν σωστά τις θέσεις του Παρτσαλίδη σαν μια διαφορετική άποψη που πρέπει να κατατεθεί. Από την άλλη την αντιμετώπισαν σαν εχθρική προς το κόμμα τοποθέτηση και έλαβαν μέτρα. Ο Παρτσαλίδης, λόγω της σχέσης του με παράγοντες της σοβιετικής ηγεσίας, παρά τη σφοδρή κριτική που θα δεχτεί -και στην 3η Συνδιάσκεψη του ΚΚΕ- δεν είχε την τύχη του Καραγιώργη που φυλακίστηκε και εξοντώθηκε, ούτε του Βαφειάδη που βρέθηκε καθαιρεμένος εκτός οργάνων. Αυτό θα γίνει στην επόμενη φάση με την καθαίρεσή του από τη 2η ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ το 1952.

Η ομιλία του Μ. Παρτσαλίδη στην 7η ολομέλεια δημοσιεύτηκε σαν υλικό μιας αντιπαραθετικής γραμμής (πλατφόρμα) στην ΚΕ στο θεωρητικό περιοδικό του ΚΚΕ Νέος Κόσμος (8/26, Αύγουστος 1950) με τα υλικά για την 3η Συνδιάσκεψης και αναδημοσιεύτηκε στο βιβλίο των Π. Ροδάκη-Μπ. Γραμμένου, «Η τρίτη Συνδιάσκεψη του ΚΚΕ 10-14/10/1950. Τα άγνωστα πρακτικά μιας σκηνοθετημένης δίκης εναντίον των πρώτων κομμουνιστών της αμφισβήτησης» (εκδ. Γλάρος).

Το κείμενο της ομιλίας του Μ. Παρτσαλίδη είναι το εξής:

Μπαίνω στο ζήτημα της δράσης του Κόμματος όπως τη βλέπω εγώ.

Μια προκαταρκτική παρατήρηση. Εδώ γίνεται προσπάθεια να εξετα­στεί με πνεύμα κριτικής και αυτοκριτικής η δράση του ΚΚΕ τα τελευ­ταία χρόνια. Δεν στεκόμαστε στη θετική πλευρά της δράσης αυτής. Θά-τανε φυσικά λάθος να την αρνηθούμε. Το ΚΚΕ και στην περίοδο της χιτλεροφασιστικής κατοχής και μετά ανάπτυξε σημαντική δραστηριότη­τα, που είχε σαν αποτέλεσμα το μεγάλωμα της επιρροής του. Πρέπει ως τόσο να σημειωθεί ό,τι η δραστηριότητα αυτή σε μεγάλο βαθμό στηρί­χθηκε σ’ ένα εξαιρετικά αυθόρμητο κίνημα.

Πρώτο θέμα, που είναι και ζήτημα της γενικής γραμμής του Κόμμα­τος. Στην Ελλάδα η αγγλοαμερικάνικη πίεση ήταν και είναι εξαιρετική. Η λαθεμένη γραμμή του ΚΚΕ στον καιρό του πολέμου, σχετικά με τις προοπτικές και τις δυνατότητες του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα, φα­νερώνει επίδραση της πίεσης αυτής μέσα στις γραμμές μας. Διατυπώθη­κε η θεωρία πως δεν μπορεί να γίνει ούτε σκέψη για σύγκρουση με την Αγγλία που κυριαρχεί στη Μεσόγειο. Πως το ΕΑΜ, παρά το γεγονός ότι συγκέντρωνε κάτω από τη σημαία του την πλειοψηφία του Λαού, δεν μπορούσε να επικρατήσει ενάντια στη θέληση της Αγγλίας την ώρα της απελευθέρωσης. Σας θυμίζω ότι ο σ. Γιάννης μας έλεγε συχνά: «Τι να σου κάνει η καημένη η Ελλάδα, είναι μια φούχτα. Κιχ να κάμει επρόφτασε ο αγγλικός στόλος».

Πραχτικά η λαθεμένη αυτή θεωρία εκδηλώνεται στις συνεχείς υποχω­ρήσεις μπροστά στα πλουτοκρατικά κόμματα, μπροστά τους εγγλέζους της στρατιωτικής αποστολής και στους μισθωτούς των εγγλέζων και των γερμανών μαζί σαν το Ζέρβα, στις συμφωνίες του Λιβάνου και της Γκαζέρτας, στην απόσπαση της πάλης για την εθνική απολύτρωση από την πάλη για την κοινωνική απολύτρωση του ελληνικού λαού. Η άποψη ότι δεν υπάρχει προοπτική απολύτρωσης της Ελλάδας από το ζυγό της ντό­πιας πλουτοκρατίας και του αγγλικού ιμπεριαλισμού εξαιτίας της γεωγραφικής της θέσης στη Μεσόγειο όπου κυριαρχεί η Αγγλία, είναι ριζι­κά αντίθετη με τη λενινιστική-σταλινική θεωρία της προλεταριακής επα­νάστασης. Να, τι λέει ο σ. Πονομάριεφ: «Ο σ. Στάλιν έδειξε πως η νίκη της εργατικής τάξης σε παγκόσμια κλίμακα, η νίκη του σοσιαλισμού ενά­ντια στον καπιταλισμό θάρθει όχι σαν αποτέλεσμα της ταυτόχρονης α­νατίναξης του καπιταλιστικού συστήματος, αλλά σαν αποτέλεσμα του σπασίματος της αλυσίδας του ιμπεριαλιστικού μετώπου στους ξεχωρι­στούς του κρίκους, σαν αποτέλεσμα της νίκης του σοσιαλισμού πρωταρ­χικά σε μια χώρα και της παραπέρα απόσπασης από το καπιταλιστικό σύστημα ολοένα καινούργιων χωρών που θα συγκεντρώνονται γύρω α­πό το πρώτο κράτος του νικηφόρου σοσιαλισμού.