Όταν η Ελευθεροτυπία έβλεπε «Ρήγμα στην ΚΝΕ», Ανδρουλάκη για γραμματέα στο ΚΚΕ και προγραμματική «ωρίμανση» ΚΚΕ-ΣΥΝ (16-17.9.1989)

Ενώ με τη δημόσια διαφοροποίηση της μειοψηφίας του Γραφείου του ΚΣ της ΚΝΕ ξεκινά η ανοιχτή σύγκρουση της ηγεσίας του ΚΚΕ με την ΚΝΕ, τη ίδια στιγμή με διοχετευμένα ρεπορτάζ διαμορφώνεται κλίμα για τα οργανωτικά μέτρα που έρχονται. Αλλά και για τα «πολιτικά κέρδη» που έφερνε η απαλλαγή από την «ενοχλητική» ΚΝΕ και τις διαφωνίες στο ΚΚΕ και την Αριστερά για το Συνασπισμό, την κυβέρνηση Τζαννετάκη, την πολιτική Γκορμπατσόφ και την Περεστρόικα κ.ά.

Στα ρεπορτάζ της «Ελευθεροτυπίας» το σαββατοκύριακο 16-17 Σεπτέμβρη 1989 η εφημερίδα είναι άμεσα ενημερωμένη από το γραφείο τύπου του κόμματος, δηλαδή όπως διευκρινίζεται, από το ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ: πρόκειται για διαφωνούντες για τους οποίους θα παρθούν άμεσα μέτρα, ενώ η ΚΕ του ΚΚΕ που συνεδρίασαν χαράματα, πριν την προγραμματισμένη διαδικασία του ΣΥΝ στις 10πμ, συζήτησε ιδέες για όπως η απαγόρευση στο Γιώργο Γράψα να μιλήσει στο Φεστιβάλ και η διαγραφή του.

Σε άρθρο-ανάλυση ο Θοδωρής Ρουσόπουλος, μετέπειτα βουλευτής, υπουργός και κυβερνητικός εκπρόσωπος των κυβερνήσεων της ΝΔ επί Κ. Καραμανλή, έχει πληροφορίες από την «πηγή» που δεν είναι άλλη από το ΠΓ του ΚΚΕ. Η κυβέρνηση Τζαννετάκη οδηγεί σε «προσγειωμένο» πολιτικά πρόγραμμα την Αριστερά, δηλαδή καπιταλιστικής διαχείρισης, με υποτίθεται ρεαλιστικές προτάσεις για την ανάπτυξη, την «αποσυμφόρηση» και «απογραφειοκρατικοποίηση» του Δημοσίου και καινοτομίες, όπως ο διορισμός διοικητών τραπεζών και ΔΕΚΟ από τη Βουλή, που φυσικά δεν άνοιξε κάποια εποχή διαφάνειας και λειτουργίας υπέρ της κοινωνίας, αλλά την εποχή των ιδιωτικοποιήσεων, αλλά και την αξιοποίηση των κονδυλίων της τότε ΕΟΚ, της σημερινής ΕΕ και των αντίστοιχων ΕΣΠΑ. Για την ηγεσία του ΚΚΕ η αντίθεση στην ΕΕ έγινε τότε απλό σύνθημα.

Παράλληλα προετοιμάζεται οργανωτικά το ΚΚΕ για την ωρίμανση αυτή καθώς το άρθρο «ενημερώνει» ότι ο Μ. Ανδρουλάκης προετοιμάζεται για γραμματέας του ΚΚΕ στη θέση του Γρ. Φαράκου, ενώ προετοιμάζεται σύγκρουση με την ΚΝΕ και οργανωτικά μέτρα στην επόμενη συνεδρίαση της ΚΕ.

Το άρθρο συμπληρώνει τις πληροφορίες με την προσπάθεια Ανδρουλάκη και Κ. Λαλιώτη να κρατηθεί ανοιχτό δίαυλος ΣΥΝ-ΚΚΕ και ΠΑΣΟΚ, αλλά και για την απόφαση του ΣΥΝ να ψηφίσει την κατάργηση του «συν 1» στον εκλογικό νόμο, δηλαδή τη θέσπιση της απλής αναλογικής που πρότεινε κατόπιν εορτής το ΠΑΣΟΚ, κάτι τελικά ο ΣΥΝ δεν έκανε ποτέ λόγω των δεσμεύσεων απέναντι στον κυβερνητικό εταίρο του, τη ΝΔ.

Στις υπόλοιπες σχετικές ειδήσεις ο γραμματέας του ΣΥΝ και της ΕΑΡ Λεωνίδας Κύρκος, εκθειάζει το έργο της κυβέρνησης Τζαννετάκη και ζητάει να προχωρήσουν οι μεταρρυθμίσεις που τόσο έχουν αργήσει στην Ελλάδα, ενώ ο κυβερνητικός εκπρόσωπος απαντώντας σε δημοσιεύματα, δήλωνε ότι δεν απασχολούν την κυβέρνηση οι βάσεις ΗΠΑ και ΝΑΤΟ. Αυτά δημόσια, γιατί σιωπηρά παρατάθηκε η συμφωνία παραμονής των βάσεων που έληγε, καθεστώς που διαιωνίζουν όλες οι ελληνικές κυβερνήσεις.

Τελικά ο Γ. Γράψας μίλησε το Σάββατο 16.9.1989 στο Φεστιβάλ ΚΝΕ-Οδηγητή, την επόμενη μέρα στην ομιλία του ο Γρ. Φαράκος του απαντούσε και στη συνέχεια μετά την εισήγηση του ΠΓ η Ολομέλεια της ΚΕ αποφάσισε τα οργανωτικά μέτρα που ισοδυναμούσαν με τη διάσπαση της ΚΝΕ, κάνοντας έτσι παρελθόν τη μαζικότερη οργάνωση νεολαίας μετά τη Χούντα, που σφραγίστηκε από το ριζοσπαστισμό του αντιδικτατορικού αγώνα και της μεταπολίτευσης.

Διαβάστε την αρθρογραφία της Ελευθεροτυπίας για την «ανταρσία» στην ΚΝΕ το σαββατοκύριακο 16-17.9.1989

Της ΑΛΙΚΗΣ ΜΑΤΣΗ

Ρήγμα παρουσιάστηκε χθες στο γραφείο του Κεντρικού Συμβουλίου της ΚΝΕ. Ενώ κατά πλειοψηφία (έξι στα 11 μέλη) αποφάσισε να αναλάβει το ίδιο τη διοργάνωση των εκδηλώσεων, σε συνεργα­σία με το συμβούλιο των σπου­δαστών της σπουδάζουσας Θεσσαλονίκης, με αφορμή τις οποίες σημειώθηκε η ανοιχτή διάσταση με το γραμματέα του ΚΚΕ Γ. Φαράκο προχθές, τα πέντε μέλη της μειοψηφίας εξέ­δωσαν ανακοίνωση μέσω του γραφείου Τύπου του κόμματος, σύμφωνα με την οποία «οι σχε­τικές ανακοινώσεις του γρα­φείου του Κ.Σ. που καλύπτουν τη στάση του συμβουλίου σπουδάζουσας βρίσκονται σε πλήρη αντίθεση με το καταστα­τικό της ΚΝΕ».

Τα πέντε μέλη που υπογρά­ψουν την ανακοίνωση αυτή είναι εκείνα που συμφωνούν με την πολιτική του Συνασπισμού και του ΚΚΕ, ενώ οι έξι της πλειοψηφίας διαφωνούν. Πλήρης διά­σταση σημειώθηκε χθες και με­ταξύ της Επιτροπής Πόλης του ΚΚΕ στη Θεσσαλονίκη και του γραφείου του Κ.Σ. της ΚΝΕ, α­φού η επιτροπή χαρακτήρισε χθες τις εκδηλώσεις της σπουδάζουσας ως «αντιφεσπβάλ» και τόνισε ότι «τα στελέχη του συμ­βουλίου σπουδάζουσας θα κλη­θούν να δώσουν λόγο».

Το Νέο Κόμμα της Αριστεράς: τα υλικά του 1ου συνεδρίου της Ε.ΑΡ. (άνοιξη 1987)

Την άνοιξη του 1987 εκδόθηκαν σε μπροσούρα τα υλικά για το ιδρυτικό συνέδριο ενός νέου κόμματος της Αριστεράς με βάση τις αποφάσεις του 4ου και τελευταίου συνεδρίου του ΚΚΕ Εσωτερικού το 1986. Η διαδικασία οδήγησε στην ίδρυση της Ελληνικής Αριστεράς (Ε.ΑΡ.) από την ηγεσία του Λεωνίδα Κύρκου με τη συμμετοχή και στήριξη των πρωταγωνιστών του ευρωκομμουνιστικού ρεύματος. Η μειοψηφία σχημάτισε το ΚΚΕ εσ.-Ανανεωτική Αριστερά υπό την ηγεσία του Γιάννη Μπανιά τελευταίου γραμματέα της ΚΕ του ΚΚΕ Εσ., η οποία μετεξελίχτηκε σε ΑΚΟΑ το 1992 και το 2013 αυτοδιαλύθηκε στα πλαίσια του ΣΥΡΙΖΑ.

Η Ε.ΑΡ. στο γενικότερο κλίμα που διαμόρφωσε η φθορά του ΠΑΣΟΚ και ο εκφυλισμός του οράματος της για Αλλαγής, καθώς και η Περεστρόικα στην ΕΣΣΔ του Γκορμπατσόφ, εκπροσώπησε μια κατεύθυνση αποκομμουνιστικοποίησης της Αριστεράς δίνοντας τέλος στη συζήτηση περί κομμουνιστικής ανανέωσης και παράλληλα στην προσπάθεια του ευρωκομμουνισμού για γέφυρες με τη σοσιαλδημοκρατία έδωσε ένα τέλος με ουσιαστική προσχώρηση σε αυτή, κρατώντας όμως αποστάσεις από την εργατική κληρονομιά της. Παράλληλα ήταν σημαντική η επίδραση νεοφιλελεύθερων αντιλήψεων, όπως συναίνεση, η κριτική στον «κρατισμό» και η επίκληση της ανάγκης για «διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις». Η ΕΑΡ έφερε μια έντονα διαχειριστική αντίληψη στην Αριστερά, με βασική πλευρά την αποδοχή των συσχετισμών, τον κυβερνητισμό, την επίκληση του άμεσου αποτελέσματος και την απαξίωση της επαναστατικής ρήξη ως ουτοπίας. Στη φθορά του ΠΑΣΟΚ απαντούσε με τη διεκδίκηση από την Αριστερά του ρόλου της σοσιαλδημοκρατικής δύναμης αστικής διακυβέρνησης.

Η συγκρότηση της ΕΑΡ επέδρασε, ως ένα είδος πειράματος, στη συζήτηση για τη μετεξέλιξη το 1989 της μεγάλης δύναμης του ευρωκομμουνιστικού ρεύματος, του Ιταλικού ΚΚ, σε ένα κόμμα της Αριστεράς (Δημοκρατικό Κόμμα της Αριστεράς) και στη συνέχεια της φιλελεύθερης κεντροαριστεράς, το σημερινό Δημοκρατικό Κόμμα.

Αν και η πρωτοβουλία αυτή, που είχε τη σφραγίδα του Λ. Κύρκου, αποδιάρθρωσε οργανωτικά το χώρο της κομμουνιστικής ανανέωσης, η ΕΑΡ παρά τις μικρές της δυνάμεις άσκησε και ασκεί μεγάλη επίδραση στην Αριστερά. Θα αποτελέσει και το όχημα για τη μετατόπιση του ΚΚΕ σε λογικές διαχείρισης του καπιταλισμού και σοσιαλδημοκρατικές αντιλήψεις, μέσα από τη συμμαχία στη συγκρότηση του Συνασπισμού της Αριστεράς και της Προόδου το Δεκέμβρη του 1988 στη βάση του Κοινού Πορίσματος ΚΚΕ-ΕΑΡ. Η εγκατάλειψη του «Κ»  που σήμανε παραίτηση από τη διεκδίκηση της κληρονομιάς του κομμουνιστικού κινήματος από το ΚΚΕ και η Περεστρόικα έκαναν αποδεκτή ή ανεκτή από το χώρο του ΚΚΕ μια τέτοια επιλογή. Η ηγεμονία των αντιλήψεων που διαπερνούσαν το πλαίσιο ΕΑΡ ήταν ευρύτερη από την αποδοχή της σαν συμμάχου για ένα συνασπισμό αριστερών δυνάμεων, για αυτό συναίνεσε και η πτέρυγα της ηγεσίας του ΚΚΕ που ήρθε σε ρήξη με τους «ανανεωτικούς» όταν συμμάχησαν το  1991 με την ΕΑΡ ώστε να διαχυθεί το ΚΚΕ στο Συνασπισμό. Η συμμετοχή στις κυβερνήσεις Τζανετάκη με τη ΝΔ και την Οικουμενική υπό τον Ζολώτα με ΝΔ και ΠΑΣΟΚ, επιτάχυναν και επισφράγισαν τη στροφή. Η Ανταρσία της ΚΝΕ το 1989, η κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού που εξαφάνισε το κύρος της Περεστρόικα και η αντίδραση της βάσης του ΚΚΕ οδήγησαν στη διάσπαση το ΚΚΕ και το Συνασπισμό. Στα επόμενα χρόνια η αυτοτελής πορεία του ΣΥΝ σαν ενιαίου κόμματος των ευρωκομμουνιστών της ΕΑΡ και της διαχειριστικής πτέρυγας του ΚΚΕ, καθορίστηκε από ιδέες που η ΕΑΡ έφερε στο προσκήνιο, από τον κυβερνητισμό και τον ευρωπαϊσμό μέχρι τον οργανωτικό φιλελευθερισμό και την εργαλειακή αντίληψη για το μαζικό κίνημα, αλλά κυρίως την επιμονή για άρνηση της επαναστατικής τομής σαν προϋπόθεση για κοινωνικές ανατροπές.

Σε ένα βαθμό η εξέλιξη και κυβερνητική πορεία του ΣΥΡΙΖΑ δείχνει το βάρος και την ισχυρή επίδραση των ιδεών της ΕΑΡ.

Η μπροσούρα περιείχε τις προτάσεις για Προγραμματική Διακήρυξη και Καταστατικές Αρχές, τη διαδικασία και το χρονοδιάγραμμα του ιδρυτικού συνεδρίου, τη σύνθεση της Κεντρικής Πολιτικής Οργανωτικής Επιτροπής και μια δήλωση στήριξης από ανένταχτες προσωπικότητες του χώρου:

Περιοδικό ΠΡΙΝ, τ. 11, Μάρτης 1990

Το 11ο τεύχος του ΠΡΙΝ κυκλοφόρησε το Μάρτη του 1990 και έχει προεκλογικό χαρακτήρα. Καθώς πλησιάζουν οι εκλογές της 9ης Απρίλη 1990, φαίνεται ότι η ΝΔ του Μητσοτάκη θα πετύχει στην τρίτη της προσπάθεια της αυτοδυναμία, με την πρωτοφανή υποστήριξη της άρχουσας τάξης, την ιδεολογική ηγεμονία που της δίνει η κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού και της νεοφιλελεύθερης επέλασης, αλλά και το γεγονός ότι το ΠΑΣΟΚ και ο Συνασπισμός των ΚΚΕ-ΕΑΡ κυβερνήσαν μαζί της, νομιμοποιώντας έτσι την επιστροφή της Δεξιάς στην εξουσία. Ο Συνασπισμός της Αριστεράς και της Προόδου που συμμετείχε στην κυβέρνηση Τζανετάκη (Ιούνη-Σεπτέμβρη 1989) με τη ΝΔ, στις εκλογές του Απριλίου 1990 συνεργάζεται με το ΠΑΣΟΚ στις 5 μονοεδρικές περιφέρειες (Ευρυτανία, Σάμος, Λευκάδα, Κεφαλλονιά, Ζάκυνθος) για να αποτρέψει την αυτοδυναμία της ΝΔ, προϊδεάζοντας για κυβερνητική σύμπραξη με τον άλλο πυλώνα του δικομματισμού, στο δρόμο της «Αριστεράς που διεκδικεί ρόλο»…

Απέναντι σε αυτά, το ΠΡΙΝ έχει κεντρικό θέμα τις πολιτικές εξελίξεις και την αναζήτηση αντιπολίτευση στην κυρίαρχη γραμμή της συναίνεσης, της αποδοχής όσων ζητά η άρχουσα τάξη, καθώς θεωρεί ότι μπορεί να αναιρέσεις τις κοινωνικές κατακτήσεις της Μεταπολίτευσης. Στο αφιέρωμα φιλοξενούνται οι απόψεις που καταθέτουν ο Κ. Κάππος από το μόλις συγκροτημένο ΝΑΡ που θα συμμετείχε στις εκλογές με το σχήμα της «Λαϊκής Αντιπολίτευσης», ο Π. Κουναλάκης (Συνασπισμός), ο Ν. Καϊμάκης (ΚΚΕ Εσ.-ΑΑ), αλλά και οι Απ. Κακλαμάνης και Γ. Παπανδρέου (ΠΑΣΟΚ), Σ. Μάνος (ΝΔ) και ο Κ. Στεφανόπουλος (ΔΗΑΝΑ).

Το αφιέρωμα του τεύχος έχει θέμα τις «αλκυονίδες μέρες» των κοινωνικών αγώνων μέσα στο νεοσυντηρητικό χειμώνα που ξεκινούσε…

View this document on Scribd

Κοινή ανακοίνωση ΚΚΕ-ΚΚΕ εσ.-ΑΑ

Μια λιγότερο γνωστή πλευρά της διαδικασίας που οδήγησε στη συγκρότηση του Συνασπισμού της Αριστεράς και της Προόδου ήταν οι επαφές του ΚΚΕ με το ΚΚΕ Εσωτερικού-Ανανανεωτική Αριστερά. Το ΚΚΕ Εσωτ.-ΑΑ προέκυψε από την αριστερή πτέρυγα του ΚΚΕ Εσωτ. με βασικό εκπρόσωπο το γραμματέα του κόμματος Γιάννη Μπανιά. Η πτέρυγα αυτή διαφώνησε με την αποκομμουνιστικοποίηση της Ανανεωτικής Αριστεράς και δε συμμετείχε στην ΕΑΡ που πρότεινε σαν μετξέλιξη του ΚΚΕ Εσωτ. ο Λ. Κύρκος και η τάση που εκπροσωπούσε. Στις 4.8.1988 έγινε συνάντηση του ΚΚΕ με το ΚΚΕ Εσωτ.-ΑΑ και η κοινή ανακοίνωση των δυο κομμάτων έδωσε την αίσθηση ότι όχι μόνο τα παλιά εμπόδια (όπως το «ΚΚΕ» στον τίτλο της Ανανεωτικής Αριστεράς) στη συνεργασία της Αριστεράς ξεπεράστηκαν, αλλά και ότι προωθείται η σύμπραξη με τις πιο ριζοσπαστικές δυνάμεις, παρά το γεγονός ότι είχε προγηθεί η συνάντηση Φλωράκη-Κύρκου το Μάη του 1988. Τελικά η ανακοίνωση του Κοινού Πορίσματος ΚΚΕ-ΕΑΡ έκανε σαφές ποια θα ήταν η κατεύθυνση του ενωτικού σχήματος της Αριστεράς.

Διαβάστε την

ΚΟΙΝΗ ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΚΚΕ – ΚΚΕ Εσ.-ΑΑ

Συναντήθηκαν σήμερα, στα γραφεία της Κεντρικής Επιτροπής του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας αντιπροσωπεία του ΚΚΕ από τη Λούλα Λογαρά, μέλος του ΠΓ, τον Γιάννη Δραγασάκη μέλος της ΚΕ και Γιώργο Σταματάκη, αναπληρ. μέλος της ΚΕ, με αντιπροσωπεία του ΚΚΕ εσωτερικού – Ανανεωτική Αριστερά από τους Νίκο Μπίστη, Στέλιο Παππά και Αλέκο Φλαμπουράρη, μέλη της Εκτελεστικής Γραμματείας.

12ο Συνέδριο του ΚΚΕ: οι Θέσεις της ΚΕ

Το Φλεβάρη του 1987 δόθηκαν στη δημοσιότητα οι Θέσεις της ΚΕ για το 12ο Συνέδριο που πραγματοποιήθηκε το Μάη της ίδιας  χρονιάς. Από το 11ο συνέδριο του 1983 είχαν προηγηθεί μια σειρά σημαντικά γεγονότα, καθοριστικής σημασίας για την Αριστερά και το κομμουνιστικό κίνημα, στην Ελλάδα και διεθνώς.

Στην Ελλάδα είχε εδραιωθεί το ΠΑΣΟΚ μέσα από τη δεύτερη εκλογική του νίκη στις 2.6.1985 σε συνθήκες μεγάλης πόλωσης με τη ΝΔ και το νέο τότε αρχηγό Κ. Μητσοτάκη που λανσάρισε το νεοφιλελεύθερο προφίλ του κόμματος Δεξιάς. Ένα χρόνο πριν στις ευρωκλογές του Ιούνη του 1984 είχε προηγηθεί η νίκη του ΠΑΣΟΚ που έδειξε την αντοχή του ρεύματος της Αλλαγής, καθώς παρά το γεγονός ότι το ΚΚΕ και το ΚΚΕ Εσωτερικού πήραν τα μεγαλύτερα ποσοστά τους από το 1974, η ΝΔ δεν κατάφερε να νικήσει με το σύνθημα «Απαλλαγή». Η ηγεσία του Ε. Αβέρωφ έδινε στη ΝΔ μια κατεύθυνση πιο κοντά προς τον αυταρχικό αντικομμουνισμό της ΕΡΕ, παρά το κεντροδεξιό πρόσωπο του Κ. Καραμανλή. Οι σκληροπυρηνικές ακροδεξιές ομάδες τραμπούκων στην ΟΝΝΕΔ, οι Ρέιντζερς και οι Κένταυροι συμπλήρωναν την εικόνα, ενώ στη συνέχεια θα τροφοδοτήσουν με πρακτικές, στελέχη και ιστορικές αναφορές την ακροδεξιά στην Ελλάδα.

Οι Στόχοι του Έθνους: Απόφαση-Διακήρυξη της κε του ΚΚΕ (εσ.)

Οι Στόχοι του Έθνους είναι το προγραμματικό κείμενο του ΚΚΕ εσωτερικού αμέσως μετά τη μεταπολίτευση. Άμεση συνέχεια του κειμένου αποτέλεσε η ΕΑΔΕ, η στρατηγική της Εθνικής Αντιδικτατορικής Δημοκρατικής Ενότητας και το άνοιγμα σε δυνάμεις ακόμη και της αντιχουντικής δεξιάς. Το κείμενο, με καθοριστική τη συμβολή του Λεωνίδα Κύρκου στη διαμόρφωσή του, χαρακτήρισε το ΚΚΕ εσ. και τη συζήτηση εντός του από τα χρόνια που ακολούθησαν τη δικτατορία του 1967 μέχρι και τη διάλυση του κόμματος το 1986.

Είχε προηγηθεί στη διάρκεια της χούντας η εκδήλωση ενδιαφέροντος για τη συμμετοχή στη λεγόμενη «φιλελευθεροποίηση» του Μαρκεζίνη, ο οποίος ετοίμαζε μια παρωδία εκλογών για διασώσει το χουντικό καθεστώς, την οποία ματαίωσε η εξέγερση του Πολυτεχνείου με συμβολή και των φοιτητών του ΚΚΕ εσ.

Με το κείμενο αυτό το κυρίαρχο ρεύμα στο ΚΚΕ εσ. επιχειρεί να διαμορφώσει το πλαίσιο της ελληνικής εκδοχής του ευρωκομμουνισμού. Στην πράξη έμοιαζε να προσπαθεί να επαναφέρει την πολιτική φυσιογνωμία της προδικτατορικής ΕΔΑ, κάτι που στην εποχή της μεταπολίτευσης αποξένωσε από ριζοσπαστικές δυνάμεις το ΚΚΕ εσ. και έδωσε το προβάδισμα στο ΚΚΕ στην έκφραση του κομμουνιστικού κινήματος.

Τόσο το κείμενο, όσο κυρίως η εξέλιξη των πραγμάτων, η στάση των ανθρώπων και η φυσιογνωμία των πολιτικών ρευμάτων, έδειξαν ότι τελικά το εγχείρημα ήταν μια απόπειρα να κλείσει το χάσμα ανάμεσα στο κομμουνιστικό και το σοσιαλιστικό κίνημα, με την ιδεολογική υποταγή του πρώτου στο δεύτερο, ακόμη και όταν αυτό υιοθετούσε όλο και περισσότερο νεοφιλελεύθερες και νεοσυντηρητικές απόψεις, ειδικά με την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού.