Στις εκλογές που έγιναν στις 18 Ιούνη 1989 το ΠΑΣΟΚ του Α. Παπανδρέου έχασε, χωρίς όμως να υπάρχει δυνατότητα αυτοδύναμης κυβέρνησης, καθώς η ΝΔ του Κ. Μητσοτάκη πήρε το 44,3% και 145 έδρες, το ΠΑΣΟΚ 39,1% και 125 έδρες. Ο Συνασπισμός της Αριστεράς και της Προόδου που σχηματίστηκε με πρόεδρο το Χ. Φλωράκη και γραμματέα το Λ. Κύρκο, στη βάση του Κοινού Πορίσματος ΚΚΕ-ΕΑΡ, με τη συμμετοχή κινήσεων και παραγόντων από το χώρο του ΠΑΣΟΚ και του παλιού Κέντρου, ακόμα και του ΚΟΔΗΣΟ που συεργάστηκε με τη ΝΔ το 1985, έλαβε το 13,1% και 28 έδρες. Από μία έδρα πήραν η ΔΗΑΝΑ του Κ. Στεφανόπουλου με 1% και ο συνδυασμός που σχημάτισαν μέλη της μουσουλμανικής μειονότητας στην Κομοτηνή με 0,5%.
Το ποσοστό του Συνασπισμού ήταν χαμηλότερο των προσδοκιών, καθώς ήταν ελάχιστα πιο υψηλό από το 11,83% που συγκέντρωσαν το 1985 οι δυνάμεις που συγκρότησαν το Συνασπισμό (το ΚΚΕ πήρε 9,9% και το ΚΚΕ εσ. 1,84%). Φαινόταν μακρινός ο στόχος να αμφισβητηθεί τουλάχιστον η πρωτοκαθεδρία του ΠΑΣΟΚ στις λεγόμενες «δημοκρατικές δυνάμεις».
Το μέτριο αποτέλεσμα όμως πέρασε σε δεύτερη μοίρα με τις επιλογές του Συνασπισμού μπροστά στο κυβερνητικό αδιέξοδο. Στο όνομα της «Κάθαρσης» από τα σκάνδαλα του ΠΑΣΟΚ, που είχε βρεθεί στο επίκεντρο της προεκλογικής περιόδου, αλλά και με το στόχο υπέρβασης του διπόλου Δεξιά-Αντιδεξιά που κατά τεκμήριο ευνοούσε το ΠΑΣΟΚ, ο Συνασπισμός προχώρησε μαζί με τη ΝΔ την 1η Ιουλίου στη συγκρότηση κυβέρνησης υπό τον Τζ. Τζαννετάκη, στέλεχος της ΝΔ. Στην κυβέρνηση συμμετείχαν κορυφαία στελέχη της ΝΔ πλην του προέδρου της (Σαμαράς, Έβερτ, Ανδριανόπουλος κ.ά.), ενώ από τη μεριά του Συνασπισμού συμμετείχαν 4 υπουργοί: Κουβέλης (ΕΑΡ), Κωνσταντόπουλος (Νέα Πορεία), Μυλωνάς (Δημ. Ένωση) και Παπαμάργαρης (ανένταχτος, συνεργαζόμενος με το ΚΚΕ). Η κυβέρνηση Τζανετάκη πέρα από το γεγονός ότι μαζί το διάδοχο σχήμα της «οικουμενικής» κυβέρνησης υπό τον Ξ. Ζολώτα άνοιξε το δρόμο προς την εξουσία για το Μητσοτάκη και τη ΝΔ, πήρε και σημαντικές νομοθετικές και πολιτικές πρωτοβουλίες, αρνητικές για τον κόσμο της εργασίας: αυξήσεις στην τιμή του ψωμιού, λειτουργία της ιδιωτικής τηλεόρασης, κάψιμο των φακέλων της Ασφάλειας, φάκελλος διεκδίκησης των ολυμπιακών αγώνων…
Η είδηση του σχηματισμού της κυβέρνησης ήταν ένα πραγαμτικό σοκ για την κοινωνία και κυρίως για τους αγωνιστές της Αριστεράς και του ΚΚΕ, που ήταν ο κορμός του Συνασπισμού. Ελάχιστα πειστική ήταν η δικαιολογία ότι ήταν μια προσωρινού χαρακτήρα κυβέρνηση, μόνο και μόνο για να μην παραγραφούν οι υποθέσεις του Σκανδάλου Κοσκωτά κλπ. Σε ό,τι αφορά τις αντιδράσεις σε αυτήν την επιλογή, είναι χαρακτηριστικό ότι τα όργανα του ΚΚΕ αποφάσισαν εκ των υστέρων για τη συμμετοχή του Συνασπισμού στην κυβέρνηση. Παρά το γεγονός ότι οι ιδεολογικές μετατοπίσεις και τα πολιτικά αδιέξοδα της Αριστεράς και ειδικά του ΚΚΕ, μαζί με την Περεστρόικα, άνοιξαν το δρόμο σε μια τέτοια εξέλιξη, η επιλογή διαχείρισης του καπιταλισμού από κοινού με τον επιθετικό νεοφιλελεύθερισμό και νεοσυντηριτισμό της ΝΔ ήταν κάτι που η βάση της Αριστεράς δεν μπορούσε να αποδεχτεί. Άνοιξε λοιπόν ένας κύκλος κρίσεων και διασπάσεων που σφράγισε την Αριστερά στη μετασοβιετική εποχή και στο πέρασμα στον 21ο αιώνα.
Το κείμενο της ανακοίνωσης του ΠΓ του ΚΚΕ που ενέκρινε εκ των υστέρων τη συμμετοχή στην κυβέρνηση Τζαννετάκη:
Στηρίζουμε κυβέρνηση ευρύτερης αποδοχής
ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΟΥ ΠΓ ΤΗΣ ΚΕ ΤΟΥ ΚΚΕ
Το ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ σε συνεδρίαση του ασχολήθηκε με τις μετεκλογικές εξελίξεις και κατάληξε στις παρακάτω εκτιμήσεις και διαπιστώσεις:
Πρώτο: Το ΚΚΕ εκφράζει την υποστήριξη του στις θέσεις και τις πρωτοβουλίες που ανάπτυξε ο Συνασπισμός της Αριστεράς και της Προόδου στη μετεκλογική περίοδο, οι οποίες, πέρα από τ’ άλλα, συνέβαλαν και στη διαμόρφωση κυβερνητικής λύσης ευρύτερης αποδοχής με πρωθυπουργό τον κ. Τζαννή Τζαννετάκη. Το ΠΓ υπογράμμισε ότι στη νέα μετεκλογική πραγματικότητα η παράταση της εκκρεμότητας της κάθαρσης και πολύ περισσότερο η απειλή παραγραφής των αδικημάτων θα συνέχιζε την παράλυση της πολιτικής ζωής, που ακύρωνε κάθε δυνατότητα αντιπαράθεσης πάνω στα μεγάλα προβλήματα του ελληνικού λαού και εγκυμονούσε σοβαρότατες απειλές για την ομαλή δημοκρατική πορεία της χώρας. Στις συνθήκες αυτές το ΠΓ εκτιμάει ότι ήταν ανάγκη να εξευρεθεί η καλύτερη δυνατή κυβερνητική λύση για την εξυγίανση της πολιτικής ζωής και για μια δημοκρατική διέξοδο.
Δεύτερο: Το ΚΚΕ εκφράζει τη συμφωνία του στη θέση του Συνασπισμού να στηρίξει κυβέρνηση ευρύτερης αποδοχής. Η κυβέρνηση αυτή, που είναι και πρέπει να μείνει ανοιχτή σ’ όλες τις πολιτικές δυνάμεις, είναι στις δοσμένες περιστάσεις η μόνη δυνατή λύση που μπορούσε να επιτευχθεί για να προωθήσει σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα τη διαδικασία της κάθαρσης, τη δημοκρατική λειτουργία των θεσμών, την περιστολή της κομματικοποίησης του κρατικού μηχανισμού, το άνοιγμα της ραδιοτηλεόρασης και να οδηγήσει, στη συνέχεια, τη χώρα σε αδιάβλητες εκλογές. Η πραγματοποίηση αυτών των στόχων είναι προϋπόθεση για ν’ απαλλαγεί η χώρα από το βραχνά των σκανδάλων, να διευκολυνθούν οι ομαλές εξελίξεις, να επικεντρωθεί η πολιτική αντιπαράθεση στα μεγάλα προβλήματα του λαού και να διαμορφωθούν ευνοϊκές συνθήκες για μια προοδευτική πορεία της χώρας.
Τρίτο: Η λύση που δόθηκε αποτελεί μια μεταβατική κυβέρνηση που έχει συγκεκριμένη αποστολή και καλείται ν’ αντιμετωπίσει σε ταχτό χρονικό διάστημα συγκεκριμένα προβλήματα, που έχουν πάρει κρίσιμη εθνική διάσταση και που η αδιάβλητη προώθηση τους απαιτεί τη συμβολή όλων ανεξαιρέτως των πολιτικών δυνάμεων της χώρας. Η λύση αυτή που δόθηκε στη χώρα δε συνιστά με κανένα τρόπο συγκυβέρνηση της Αριστεράς με τη συντηρητική παράταξη ή συμβιβασμό με τις θέσεις και το πρόγραμμα της. Ο Συνασπισμός της Αριστεράς και της Προόδου, όπως επανειλημμένα έχει διακηρύξει, αποτελεί τον κύριο πολιτικό και ιδεολογικό αντίπαλο της συντήρησης και κάθε δεξιάς πολιτικής. Ο Συνασπισμός, με τη συγκεκριμένη θέση του στο κυβερνητικό πρόβλημα της χώρας, αναδεικνύοντας την Αριστερά σε εθνική και ριζοσπαστική δύναμη ικανή να δίνει δημοκρατική διέξοδο, περιορίζει τις δυνατότητες της συντηρητικής παράταξης να δημαγωγεί και να μονοπωλεί εθνικής σημασίας προβλήματα. Είναι αντίθετα η ηγεσία του ΠΑΣΟΚ με το διασυρμό των προοδευτικών ιδεών, με το κλίμα σήψης και κατάπτωσης, τη δεξιά πολιτική, τα σκάνδαλα και τη μετεκλογική τακτική της, που βοήθησε και εξυπηρετεί τη ΝΔ να εμφανίζεται να διεκδικεί αυτοδύναμη την εξουσία.
Τέταρτο: Το ΚΚΕ υπογραμμίζει τη βαρύτατη ευθύνη της ηγεσίας του ΠΑΣΟΚ που μόνη αυτή αρνήθηκε μέχρι τέλους να συνεισφέρει στη διαμόρφωση κυβερνητικού σχήματος για αδιάβλητη κάθαρση, ανοιχτού σ’ όλες τις πολιτικές δυνάμεις χωρίς εξαιρέσεις και αποκλεισμούς. Με τον τρόπο αυτό η ηγεσία του ΠΑΣΟΚ επιβεβαίωσε ότι το μόνο που την ενδιέφερε ήταν η συγκάλυψη των σκανδάλων και η αποφυγή της κάθαρσης.
Η όψιμη προβολή από την ηγεσία του ΠΑΣΟΚ προοδευτικών προγραμματικών διακηρύξεων για μια μακρόχρονη συγκυβέρνηση με το Συνασπισμό, διακηρύξεων που τις τσαλαπάτησε επί οχτώ χρόνια, έχανε και την παραμικρή αξιοπιστία με την άρνηση της να αποδεχθεί να προχωρήσει η κάθαρση με τρόπο πολιτικά αδιάβλητο, νομικά αδιαμφισβήτητο και με τη μέγιστη συναίνεση του ελληνικού λαού. Το ΚΚΕ επικροτεί τη θέση του Συνασπισμού να μη συμμετάσχει σ’ ένα κυβερνητικό σχήμα μόνο με το ΠΑΣΟΚ, που απόκλειε εκ των προτέρων πολιτικές δυνάμεις που εκφράζουν ένα πολύ σημαντικό τμήμα του ελληνικού λαού. Μια τέτοια κυβέρνηση, στην οποία θα κυριαρχούσε ο πολιτικά υπόλογος ηγετικός πυρήνας του ΠΑΣΟΚ, έστω και χωρίς την προσωρινή συμμετοχή του Α. Παπανδρέου και θα στηριζόταν σε μια ισχνή κοινοβουλευτική πλειοψηφία με την παρουσία σ’ αυτή κατηγορούμενων για τα σκάνδαλα και αυριανοτομπριστών, θα ήταν κυβέρνηση συγκάλυψης των σκανδάλων και δυσφήμησης της Αριστεράς και των ιδεών της. Κυβέρνηση χρεοκοπίας που θα έδινε τη δυνατότητα στη ΝΔ να εμφανιστεί όχι μόνο σαν τιμητής αλλά και η μόνη παράταξη που θέλει την κάθαρση. Αν έκανε ο Συνασπισμός ένα τέτοιο λάθος θα το πλήρωνε πανάκριβα, άμεσα, και μακροπρόθεσμα όλο το προοδευτικό κίνημα και τότε θα έπαιζε πράγματι το παιχνίδι της συντήρησης και της συντηρητικής παλινόρθωσης για πολλά χρόνια.
Πέμπτο: Η προσπάθεια της ηγεσίας του ΠΑΣΟΚ να εμφανίσει την κυβέρνηση, που σχηματίστηκε, σαν προϊόν συναλλαγής και σαν παραχάραξη, τάχα, του λαϊκού φρονήματος, εκδηλώνει μια ανεύθυνη και βαθύτατα αντιδημοκρατική νοοτροπία. Ο Συνασπισμός συνέβαλε στην κυβερνητική λύση που δόθηκε, με τον πιο διαφανή τρόπο, μέσα από ανοιχτές διαδικασίες και με την πιο αυστηρή τήρηση των συνταγματικών και δημοκρατικών πλαισίων. Η κυβερνητική αυτή λύση στηρίζεται στη μεγάλη πλειοψηφία του ελληνικού λαού, είναι ανοιχτή σ’ όλες τις πολιτικές δυνάμεις και σύμφωνη με την ουσία της πρόσφατης λαϊκής ετυμηγορίας, που ήταν πρώτα απ’ όλα εντολή για κάθαρση, κατάργηση του παρακράτους, δημοκρατική διέξοδο και παραμερισμό των φαινομένων σήψης και κατάπτωσης στην πολιτική και κοινωνική ζωή της χώρας. Η προσπάθεια της ηγεσίας του ΠΑΣΟΚ να αναβιώσει φαντάσματα του μακρινού παρελθόντος και να ξαναστήσει εμφυλιοπολεμικές διαχωριστικές γραμμές αποτελεί κίνδυνο για τον τόπο και το μέλλον του. Η ηγεσία του ΠΑΣΟΚ αναλαμβάνει πλήρως την ευθύνη για τα κηρύγματα της μισαλλοδοξίας και τις επικίνδυνες ενέργειες που υποκινεί. Ο ελληνικός λαός και οι ίδιοι οι ψηφοφόροι του ΠΑΣΟΚ είναι οι πρώτοι που τα καταδικάζουν και θα οδηγήσουν στο περιθώριο της πολιτικής ζωής τους εμπνευστές τους.
Έκτο: Όσο και αν η ηγεσία του ΠΑΣΟΚ επιμένει σε μια αντιδημοκρατική νοοτροπία άλλων εποχών είναι βέβαιο ότι στο χώρο του ΠΑΣΟΚ και στις λαϊκές δυνάμεις που το ψήφισαν θα επικρατήσουν, στην πορεία, ωριμότερες και θετικότερες σκέψεις. Ο κόσμος που ψήφισε το ΠΑΣΟΚ καλείται να βγάλει νηφάλια συμπεράσματα, να συμμετάσχει στην κάθαρση και τη δημοκρατική ανέλιξη, να γυρίσει την πλάτη στον αυριανοτομπρισμό, να εργαστεί για την ανασυγκρότηση και τη συνεργασία, πάνω σε νέες βάσεις, του προοδευτικού χώρου, που αποτελεί τη μόνη εγγύηση για να ανοίξει ένα νέο κεφάλαιο στην πολιτική μας ζωή, που θα επιτρέψει να κατανικηθούν οι συντηρητικές επιλογές και να προχωρήσει ο τόπος προς τη δημοκρατική και κοινωνική πρόοδο.
Έβδομο: Η νέα κυβέρνηση για να επιτελέσει το συγκεκριμένο έργο της πρέπει να δείξει απεριόριστη αφοσίωση στην αποστολή της και μόνο, να εργαστεί με τον πιο υπεύθυνο, νηφάλιο και δημοκρατικό τρόπο και να στηριχτεί, δίχως κανένα πνεύμα διάκρισης, σ’ όλο το λαό ανεξάρτητα από πολιτικά σύνορα χωρίς καμιά προκατάληψη απέναντι σ’ οποιαδήποτε πλευρά και προς τις δυνάμεις που αυτοαποκλείστηκαν από τη στήριξη της. Το ΚΚΕ θα αγωνιστεί για την επιτυχία του έργου της κάθαρσης και θα δώσει όλες του τις δυνάμεις ώστε το μαζικό λαϊκό κίνημα να παίξει αποφασιστικό ρόλο στη δημοκρατική αναδιοργάνωση κάι την κατοχύρωση των λαϊκών κατακτήσεων, θα ελέγχει αυστηρά κάθε πράξη ή πρωτοβουλία της κυβέρνησης που τυχόν δεν θα συμβαδίζει με τη συγκεκριμένη αποστολή της.
Όγδοο: Το ΚΚΕ υπογραμμίζει ότι ο Συνασπισμός της Αριστεράς και της Προόδου στο λίγο διάστημα της ζωής του καταξιώνεται όλο και πιο πολύ σαν μια μεγάλη ριζοσπαστική, εθνική, προοδευτική δύναμη ικανή ν’ ανοίγει νέους σύγχρονους δημοκρατικούς δρόμους στην πολιτική ζωή και να υπηρετεί την ανασύνταξη των ευρύτερων προοδευτικών δημοκρατικών δυνάμεων για να οδηγήσουν αυτές τη χώρα στην αντιμετώπιση των μεγάλων προκλήσεων του ’92 και του 2000. Όπως μέχρι σήμερα έτσι και τώρα το ΚΚΕ θα συνεχίσει να προσφέρει όλες του τις δυνάμεις για το δυνάμωμα και το ρίζωμα του Συνασπισμού μέσα στο λαό για ν’ ανταποκριθεί αυτός στο ρόλο και τις νέες ευθύνες που ανέλαβε στις μετεκλογικές συνθήκες υπηρετώντας τη δημοκρατία, την πρόοδο, την προοδευτική και σοσιαλιστική αναγέννηση της χώρας μας. Καλεί τα μέλη και τα στελέχη, τους φίλους και οπαδούς του Κόμματος και της ΚΝΕ να δώσουν με τη μεγαλύτερη δυνατή αυτοπεποίθηση, συσπείρωση και δραστηριότητα τη μάχη για την υπεράσπιση και τη θετική προώθηση της πολιτικής και των θέσεων του Συνασπισμού μέσα στο λαό.
2.7.1989
ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΓΡΑΦΕΙΟ
21aristera 